- Sprawy bieżące
- Artykuł pochodzi z numeru IUSTITIA 1(31)/2018, dodano 12 lipca 2018.
Stanowisko Iustitii w sprawie zmian w przepisach dotyczących kolegiów sądów1
Przepis art. 1 pkt 3 ustawy z 12.4.2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy o Sądzie Najwyższym2 ustalił nowe brzmienie art. 30 § 1 ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych3, który określa skład oraz zasady wyłaniania członków kolegium sądu okręgowego. W wyniku nowelizacji dotychczasowa treść art. 30 § 1 PrUSP, w świetle której kolegium składa się z 8 członków, wybieranych przez zgromadzenie ogólne sędziów okręgu, w tym 4 sędziów sądu okręgowego i 4 sędziów sądów rejonowych, działających w okręgu sądowym, a także z prezesa sądu okręgowego, zostanie zastąpiona regulacją, w myśl której kolegium będzie składało się z prezesa sądu okręgowego, najstarszego służbą wiceprezesa sądu okręgowego, przedstawicieli sądów rejonowych z obszaru właściwości sądu okręgowego, wybranych przez zebrania sędziów spośród sędziów danego sądu rejonowego, po jednym z każdego sądu rejonowego oraz 2 przedstawicieli sądu okręgowego wybranych przez zebranie sędziów spośród sędziów tego sądu.
Na gruncie obu przytoczonych unormowań kolegium sądu okręgowego zostało ukształtowane jako organ kolegialny, którego skład jest mieszany, ponieważ obejmuje członków stałych ustanowionych ze względu na piastowaną funkcję, a także członków niestałych, którzy są powoływani w drodze wyboru na kadencję trwającą 3 lata (art. 28 § 3 w zw. z art. 30 § 2 PrUSP). W ustawie nowelizującej nie zostały przewidziane regulacje przejściowe. Uchybia to standardom rzetelnej legislacji, ponieważ w myśl § 30 ust. 1 załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 20.6.2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”4 w przepisach przejściowych reguluje się wpływ nowej albo znowelizowanej ustawy na stosunki powstałe pod działaniem ustawy albo ustaw dotychczasowych bez względu na to, czy do tych stosunków zamierza się stosować przepisy dotychczasowe, przepisy nowe czy przepisy regulujące ten wpływ w sposób odmienny od przepisów dotychczasowych i przepisów nowych. W związku z pominięciem regulacji przejściowej brak jest bezpośrednich podstaw do ustalenia, czy i w jaki sposób zmiana składu oraz zasad wyłaniania członków kolegium sądu okręgowego wpływa na status kolegiów, które zostały ukonstytuowane pod rządem wcześniej obowiązujących przepisów. W tej sytuacji rozwiązanie intertemporalne, które pozwoli na określenie skutków wejścia w życie ustawy nowelizującej, musi zostać wskazane w drodze wykładni.
Powstający problem może zostać rozstrzygnięty na podstawie reguły natychmiastowego działania nowego prawa. Zastosowanie tej reguły prowadzi do aktualizacji po wejściu w życie ustawy nowelizującej obowiązku powołania kolegów sądu okręgowego w składzie i według zasad określonych przez nowe przepisy. Rozwiązanie to ma jednak charakter jedynie cząstkowy, ponieważ w jego ramach nie można stwierdzić, jak po zmianie prawa powinien być oceniany status kolegiów, które zostały ustanowione na podstawie przepisów w poprzednim brzmieniu. Jest natomiast rzeczą oczywistą, że należy odrzucić wariant zakładający możliwość równoczesnego działania tych kolegiów obok kolegiów wyłonionych w oparciu o przepisy znowelizowane. Dla pełnego urzeczywistnienia skutków natychmiastowego działania prawa nowego konieczne jest wobec tego przyjęcie, że w związku z wejściem w życie tego prawa dotychczasowe kolegia sądów okręgowych podlegają zniesieniu. Jest to jednak równoznaczne z wygaszeniem mandatów niestałych członków tych kolegiów wybranych na trzyletnią kadencję będącą w toku w chwili zmiany prawa. Żaden przepis ustawy nowelizującej nie przewiduje takiego skutku. Nie należy go również łączyć z wejściem w życie art. 30 § 1 PrUSP w nowym brzmieniu. Przepis ten określa bowiem jedynie skład i zasady wyboru członków kolegium, nie odnosi się natomiast do sytuacji prawnej członków kolegiów, którzy zostali wyłonieni według zasad dotychczasowych na okres wspólnej kadencji5. Prowadzi to do wniosku, że w następstwie wejścia w życie ustawy nowelizującej nie wygaśnie kadencja tych członków, w związku z czym z mocy tej ustawy obsadzone przez nich kolegia nie mogą ulec likwidacji.
Stanowisko to w sposób pośredni potwierdzają rozwiązania ustanowione w niedawnej ustawie z 8.12.2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw6. Krajowa Rada Sądownictwa jest organem podobnym pod względem struktury do kolegiów, które działają w sądach okręgowych. W myśl art. 187 ust. 1 Konstytucji RP w skład Rady wchodzą bowiem zarówno członkowie stali, jak i członkowie pochodzący z wyboru. Powołana ustawa wprowadziła zmiany w zakresie zasad wyboru członków spośród osób będących sędziami. W art. 6 tej ustawy prawodawca uznał przy tym za konieczne ustanowienie odrębnej normy, która w sposób wyraźny przewidywała, że w związku ze zmianą prawa mandat członków wybranych na podstawie przepisów dotychczasowych wygaśnie, i określała w tym zakresie stosowny termin. Wynika z tego, że prawodawca nie traktuje reguły wygaśnięcia mandatu w razie zmiany zasad wyboru członka określonego organu jako założonego systemowo rozwiązania intertemporalnego. Do wprowadzenia tego rozwiązania potrzebna jest więc bezpośrednia regulacja w przepisach, a w razie jej braku nie ma podstaw do ustalania wystąpienia podobnych skutków w drodze pozatekstowych domniemań.
Przedstawione uwagi świadczą, że ustawa nowelizująca wprowadza zmiany w zakresie składu i zasad wyboru członków kolegium sądu okręgowego, z uwzględnieniem reguły dalszego działania dotychczasowego prawa. W tej sytuacji kolegia powołane pod rządem przepisów obowiązujących przed wejściem w życie tej ustawy powinny funkcjonować do czasu wygaśnięcia kadencji członków, którzy pochodzą z wyboru. Przed upływem tej kadencji nie ma podstaw do rozpoczęcia działalności przez kolegia obsadzone według nowych zasad. Ustawa nowelizująca nie przewiduje wprost ani pośrednio możliwości powołania tych kolegiów w miejsce kolegiów dotychczasowych.
(IS)
1 Zob. szerzej: https://www.iustitia.pl/strefa-wewnetrzna/strefa-wiedzy/oswiadczenia/2228-stanowisko-iustitii-w-sprawie-zmian-w-przepisach-dotyczacych-kolegiow-sadow
2 Dz.U. z 2018 r. poz. 848 ze zm.; dalej jako: ustawa nowelizująca.
3 Dz.U. z 2018 r. poz. 23 ze zm.; dalej jako PrUSP.
4 Dz.U. z 2016 r. poz. 283.
5 Por. art. 28 § 9 w zw. z art. 30 § 2 PrUSP.
6 Dz.U. z 2018 r. poz. 3.