Szkoda i odszkodowanie, zasady i wyjątki – wnioski z uchwał SN wydanych na wniosek Rzecznika Ubezpieczonych

(inne teksty tego autora)

[hidepost=1]

Warto przypomnieć opinię S. Sołtysińskiego¹⁴, który już w 1976 r. twierdził, że „w razie czasowej niemożności korzystania z uszkodzonego (utraconego) pojazdu, używanego dla celów niezarobkowych, posiadaczowi służy od PZU stosowne odszkodowanie w związku z niemożliwością normalnej eksploatacji pojazdu”.

A. Wąsiewicz¹⁵ z kolei pisał, że: „za oczywiste uznać trzeba, że normalnym następstwem uszkodzenia samochodu – w rozumieniu przepisu art. 361 § 1 KC – jest bardzo często niemożność korzystania z niego przez pewien czas przez jego posiadacza. Jeżeli posiadacz poniósł w związku z tym koszty, które były konieczne,
to mieszczą się one w granicach skutków szkodowych podlegających wyrównaniu”. A. Szpunar¹⁶ kwitował rozważania stwierdzeniem, że „szkodą jest sama utrata posiadania”. Przeciwne stanowisko zostało sformułowane przez E. Kowalewskiego¹⁷.

Sąd Najwyższy w uchwale poświęconej kwestii kosztów najmu pojazdu zastępczego¹⁸ zajął jednoznaczne stanowisko, w którym zaakceptowane zostały wyżej przedstawione poglądy S. Sołtysińskiego, A. Wąsiewicza i A. Szpunara. Sąd Najwyższy stwierdził w uzasadnieniu uchwały: „Szkodę stanowią również konieczne wydatki związane ze zdarzeniem szkodzącym. Przy takim ujęciu, stratą w rozumieniu art. 361 § 2 KC są objęte także te wydatki, które służą ograniczeniu (wyłączeniu) negatywnych następstw majątkowych doznanych przez poszkodowanego w wyniku uszkodzenia (zniszczenia) pojazdu. Negatywnym następstwem majątkowym jest
tu utrata możliwości korzystania z rzeczy, a więc utrata uprawnienia stanowiącego atrybut prawa własności”.

Sąd Najwyższy przyjął zapatrywanie prawne Rzecznika Ubezpieczonych, zakładające, że „korzystanie przez poszkodowanego z własnego pojazdu mechanicznego nie może być odtworzone przez wykorzystanie środków komunikacji publicznej, są to bowiem odmienne sposoby korzystania z rzeczy. Samochód w sposób bardziej wszechstronny i funkcjonalny zaspokaja potrzeby życiowe właściciela. Korzystanie z niego stało się obecnie standardem cywilizacyjnym i taka jego funkcja będzie się umacniać. Z zasady proporcjonalności może natomiast wynikać zbędność najmu pojazdu zastępczego, jeżeli właściciel nie używał samochodu albo dysponuje innym samochodem nadającym się do wykorzystania. Używanie samochodu w sposób sporadyczny może z kolei uzasadniać celowość wykorzystania w sposób ekwiwalentny innego środka komunikacji”¹⁹.

Sąd Najwyższy zakłada więc obowiązywanie zasady kompensacji obejmującej koszty najmu pojazdu w każdym przypadku poza kilkoma wymienionymi
w treści uzasadnienia uchwały. Nikt nie musi dowodzić, że skoro jest właścicielem pojazdu, to jest mu on rzeczywiście potrzebny. W wyjątkowych sytuacjach ubezpieczyciel może wykazać, że ponoszenie kosztów najmu nie jest celowe i ekonomicznie uzasadnione.

Podsumowanie

Współdziałanie Rzecznika Ubezpieczonych i Sądu Najwyższego w formułowaniu problemów prawa i praktyki odszkodowawczej i ich rozstrzyganiu, przyniosło bardzo dobre efekty w postaci podwyższenia jakości usług ubezpieczeniowych i lepszej ochrony klientów ubezpieczycieli. Swoiste „standardy” odszkodowawcze formułowane przez SN okazały się dobrym instrumentem, który pozwolił na podniesienie świadomości ubezpieczeniowej i odszkodowawczej klientów. Klienci wiedząc, co im się standardowo należy, godzą się na indywidualne uwzględnianie ewentualnych odmienności i specyfiki szkód. Zadawane przez Rzecznika Ubezpieczonych pytania i udzielane przez Sąd Najwyższy odpowiedzi sprawiły, że poczynione zostały w ostatnich latach postępy, które wiodą nas do coraz większej dojrzałości rynku i polepszenia jakości obsługi likwidacyjnej.

SUMMARY

Damage and indemnity, rules and exceptions – conclusions drawn from Supreme Court Resolutions issued at the request of the Ombudsman of the Insured

The article outlines new trends concerning interpretation of indemnification laws which have arisen in Supreme Court Resolutions issued in response to legal queries asked by the Ombudsman of the Insured. Those resolutions established specific indemnification standards which substantially altered the principles for loss adjustment under third party liability auto insurance, and also affect civil laws unconnected with insurance.

[/hidepost]