Udział prokuratora w postępowaniu karnym inicjowanym posiłkowym aktem oskarżenia – zarys problematyki
[hidepost=1]
Podsumowanie
Dokonując generalnej oceny opisanych wyżej okoliczności, wyrazić trzeba dwie uwagi. Pierwszą z nich jest wskazanie na potrzebę zachowania instytucji posiłkowego aktu oskarżenia, co ustawodawca zdaje się zresztą dostrzegać. W środowisku sędziowskim teza ta, z przyczyn oczywistych, może nie być popularna15. Patrząc z szerszej perspektywy, deregulacja tej instytucji byłaby jednak niewątpliwie niefortunnym posunięciem legislacyjnym. Przypomnieć trzeba, jaki zamysł towarzyszył jej wprowadzeniu do polskiego porządku prawnego. Była to realizacja wymagań stawianych przez art. 6 EKPCz, a także art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, które to przepisy zapewniają prawo do sądu. Procesowa egzystencja tego rozwiązania jest jednym z elementów zapewniających pokrzywdzonemu pełną ochronę prawną. Nie obciąża natomiast sądów na tyle, aby twierdzić, że się nie sprawdza i spowalnia wymiar sprawiedliwości. Zarówno sądy, jak i prokuratury borykają się co prawda z problemem dużego „nawału” pism, wniosków, żądań, oskarżeń o charakterze pieniaczym, lecz tego typu epistolarna działalność nie może rzutować na procesowe uprawnienia tych osób, które pomimo podstaw ku temu, nie mogą (z różnych względów) uzyskać należnej ochrony prawnej. Podkreślić należy, że będący aktualnie w toku prac legislacyjnych projekt nowelizacji KPK16, przesuwający charakter postępowania karnego w kierunku niemal pełnej kontradyktoryjności, zachowuje omawianą regulację. Zmieni się co prawda jej kształt, lecz zmiany jawią się jako kosmetyczne. Sprowadzają się bowiem li tylko do usunięcia z treści przepisu art. 55 § 1 KPK zakazu stosowania art. 397 KPK, co, jak się wydaje, jest konsekwencją ogólnych założeń, jakie towarzyszyły wprowadzeniu zmian. W art. 55 § 2 KPK, z kolei wymóg sporządzenia i podpisania posiłkowego aktu oskarżenia przez adwokata lub radcę prawnego zastąpiono wymogiem sporządzenia i podpisania przez pełnomocnika. Zmiany nie obejmują natomiast art. 55 § 3 i art. 55 § 4 KPK.
Drugą uwagą jest natomiast wyrażenie przekonania, że wydanie przez Prokuratora Generalnego wytycznych w zakresie udziału prokuratora w sprawach inicjowanych posiłkowym aktem oskarżenia zapewni wnikliwsze niż dotąd analizy postępowań przygotowawczych, a także kontrolę rzecznika interesu publicznego nad dalszymi losami stron, co w konsekwencji tylko wzmocni praworządność i niejako per se ochronę prawną podmiotów pokrzywdzonych. Przy okazji ujednolicone zostaną zasady prowadzenia tych postępowań oraz udziału i zaangażowania prokuratora, zarówno na etapie postępowania przygotowawczego, jak również sądowego.
W tym świetle zobowiązanie prokuratorów do uczestnictwa w postępowaniach inicjowanych posiłkowym aktem oskarżenia należy ocenić pozytywnie.
SUMMARY
Prosecutor’s participation in criminal proceedings initiated by a subsidiary indictment – an introductory outline
This article concerns the issues relating to criminal proceedings initiated by a so-called subsidiary indictment (Art. 55 of the Code of Criminal Proceedings). Although this institution is well grounded in the Polish criminal procedure, the practical (non-Code) rules for prosecutor’s participation therein have been changed recently. The author makes an attempt to establish the place of the prosecutor in the procedure, as well as to specify their role and tasks.
dr Igor Zgoliński - autor jest sędzią Sądu Rejonowego w Bydgoszczy.
1 Wytyczne Prokuratora Generalnego w sprawie działań prokuratorów w sprawach, w których pokrzywdzony uzyskał uprawnienia do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia z 30.11.2012 r., PG VII G 021/23/12, niepubl.
2 R.A. Stefański, Tryb zaskarżania postanowień o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania przygotowawczego, Prok. i Pr. Nr 1/2000, s. 137 i n.
3 Zob. wyrok TK z 25.9.2012 r., SK 28/10, Dz.U. z 2012 r. poz. 1095; wyrok SN z 5.12.2012 r., III KK 122/12, OSNKW Nr 1/2013, poz. 9; wyrok SN z 25.1.2012 r., II KK 74/12, Legalis.
4 Por. J. Czabański, Pieniactwo za pieniądze podatnika, Rzeczp. z 26.10.2006 r.; A. Łukaszewicz, Prokurator umorzył sprawę, pokrzywdzony nikogo nie oskarży, Rzeczp. z 14.10.2006 r.
5 Zob. S. Łagodziński, Pokrzywdzony jako oskarżyciel posiłkowy w sprawach publiczno-skargowych, raport, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości 2006, niepubl.
6 Postanowienie SA w Krakowie z 15.12.2011 r., II AKz 476/11, KZS Nr 12/2011, poz. 35.
7 J. Grajewski, Komentarz aktualizowany do art. 55 Kodeksu postępowania karnego, Lex/el. 2013.
8 Zob. zwłaszcza J. Zagrodnik, Instytucja skargi subsydiarnej w procesie karnym, Warszawa 2005; por. także S. Steinborn, Węzłowe problemy subsydiarnego oskarżenia posiłkowego, Prok. i Pr. Nr 12/2001, s. 63.
9 Z. Gosk, Uprawnienie pokrzywdzonego wniesienia do sądu aktu oskarżenia, Prok. i Pr. Nr 4/1997, s. 71.
10 T. jedn.: Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599.
11 Szerzej W. Czerwiński, Udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym, Toruń 2009, s. 43 i n.
12 Dz.U. z 2007 r. Nr 38, poz. 249.
13 T. jedn.: Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599 ze zm.
14 J. Zagrodnik, Udział prokuratora w postępowaniu sądowym na podstawie art. 55 § 4 Kodeksu postępowania karnego, Prok. i Pr. Nr 3/2005, s. 66–67.
15 Por. w tym zakresie szeroką analizę K. Krasnego, Rozszerzenie uprawnień pokrzywdzonego – „prywatny” akt oskarżenia w sprawie o przestępstwo ścigane z urzędu, Nowa kodyfikacja karna. Kodeks postępowania karnego. Krótkie komentarze. Zeszyt 1, Warszawa 1997, s. 65–69.
16 Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny i niektórych innych ustaw, druk nr 870 Sejmu VII kadencji, dostępne na: www.sejm.gov.pl.
[/hidepost]