Uwagi na temat odmowy powołania na urząd sędziego przez Prezydenta RP
[hidepost]
Współdziałanie KRS i Prezydenta w procesie powoływania sędziów
Zgodnie z art. 179 Konstytucji RP sędziowie są powoływani przez Prezydenta RP, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony. Powoływanie sędziów przez Prezydenta Rzeczypospolitej zostało uregulowane w Konstytucji jako jedna z zasadniczych kompetencji głowy państwa, służąca – stosownie do art. 126 ust. 1 ustawy zasadniczej – realizacji funkcji gwaranta ciągłości władzy państwowej16. W zakresie powoływania sędziów Konstytucja RP (art. 186 ust. 1) przyjmuje tzw. system nominacji ograniczonej, którego istota sprowadza się do tego, że procedura nominacyjna zakłada współpracę dwóch organów, z których jeden ma bezpośredni mandat społeczny, a drugi – z uwagi na udział m.in. posłów i senatorów – dysponuje mandatem pośrednim17, choć należy zwrócić uwagę, że posłów i senatorów w 25-osobowej KRS jest tylko 6 (4 posłów i 2 senatorów)18. Model ten stanowi o legitymizacji „trzeciej władzy” (władzy sądowniczej), a zarazem umożliwia urzeczywistnienie podstawowych zasad sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Nie wolno jednak zapomnieć, iż Krajowa Rada Sądownictwa jest jedynym organem władzy publicznej stojącym na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów19. Konstytucja RP wyposażyła Radę w kompetencję wypowiadania się w imieniu władzy sądowniczej we wszystkich sprawach dotyczących szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości (rozdział VIII Konstytucji RP).
Rozwinięcie normy wynikającej z art. 179 Konstytucji RP nastąpiło w przepisach ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych z 27.7.2001 r.20 i ustawy z 12.5.2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa21. Należy jednak zwrócić uwagę na charakter materii uregulowanej w tych przepisach. Przepisy PrUSP dotyczą przede wszystkim procedury obsadzania stanowisk sędziowskich w zakresie zgłaszania kandydatur na wolne stanowiska sędziowskie, oceny i weryfikacji kandydatów przez zgromadzenia ogólne sędziów poszczególnych sądów oraz cenzusu sędziowskiego, czyli wymagań, jakim powinien odpowiadać kandydat na sędziego sądu określonego szczebla. W ustawie o KRS zostały natomiast szczegółowo unormowane: rozpatrywanie i ocena kandydatur na stanowiska sędziowskie przez KRS, postępowanie przed Radą w sprawie podjęcia uchwały o przedstawieniu Prezydentowi wniosku o powołanie sędziego, wymogi formalne uchwały, czy prawo odwołania do SN od uchwały o nieprzedstawieniu Prezydentowi wniosku o powołanie sędziego. Należy podkreślić, że żaden z przepisów PrUSP czy KRSU nie określa terminów podejmowania określonych działań ani przez zgromadzenia ogólne sędziów poszczególnych sądów, ani prezesów tych sądów, ani KRS. Tylko dwa przepisy odnoszą się bezpośrednio do kompetencji Prezydenta w zakresie powoływania sędziów: art. 55 PrUSP i art. 45 ust. 2 KRSU. Ten ostatni przepis umożliwia Prezydentowi wystąpienie do KRS z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy w przypadku ujawnienia nowych okoliczności dotyczących osoby wskazanej w przedstawionym Prezydentowi wniosku o powołanie do pełnienia urzędu sędziego. Artykuł 55 PrUSP natomiast powtarza normę zawartą w art. 179 Konstytucji RP. Przepis ten określa także stanowiska, na jakie powoływani są sędziowie sądów powszechnych.
Konstytucja, powierzając kompetencje w zakresie powołania sędziów Prezydentowi, przyjmuje zatem system nominacyjny sędziów, ale o ograniczonym charakterze. Akty nominacji sędziowskich nie wymagają wprawdzie kontrasygnaty, jednak konstytucyjny wymóg wniosku KRS stanowi znaczące zawężenie swobody działania Prezydenta w tej sytuacji. Prezydent nie może bowiem powołać dowolnej osoby spełniającej wymagania stawiane kandydatom na sędziów, nie może więc w tym zakresie postępować całkowicie arbitralnie. Może powołać wyłącznie osobę, której kandydatura została rozpatrzona i wskazana przez KRS22 (a więc organ konstytucyjny niezależny od Prezydenta oraz innych organów władzy państwowej). Innymi słowy, bez wniosku Krajowej Rady Sądownictwa Prezydent RP nie może powołać określonej osoby na urząd sędziego. Sama zaś Rada zgodnie z art. 186 Konstytucji RP, stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów, co najogólniej można skonkretyzować jako czuwanie nad brakiem zagrożeń dla niezależności sądów i niezawisłości sędziów w systemie prawnym23. To właśnie Rada m.in. rozpatruje i ocenia kandydatów do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziów SN oraz stanowiskach sędziowskich w sądach powszechnych, administracyjnych i wojskowych oraz przedstawia Prezydentowi wnioski o powołanie sędziów w tych sądach. W procedurze powoływania sędziów KRS ma, z jednej strony, gwarantować prawidłowy dobór kandydatów, z drugiej, przejrzystość kryteriów decydujących o powołaniu na stanowisko sędziego24. Wydaje się, że nikogo już w Polsce nie dziwi, że celem udziału KRS w procedurze powoływania sędziów jest analiza, czy kandydat przedstawiony Radzie nie budzi zastrzeżeń z punktu widzenia przestrzegania w przyszłym pełnieniu funkcji sędziego zasady niezawisłości sędziowskiej.
[/hidepost]