W kwestii skargi uprawnionego oskarżyciela w sprawach karno-skarbowych – uwagi na tle wyroku SN z 26.10.2017 r., V KS 9/17
[hidepost]
Ocena argumentacji najwyższej instancji sądowej
Przytoczony pogląd SN wykluczający zastosowanie na podstawie art. 32 ustawy nowelizacyjnej przepisów art. 155 § 1 i 2 KKS w brzmieniu obowiązującym do 30.6.2015 r. dotyczącego podmiotu legitymowanego do wniesienia aktu oskarżenia w sprawach o karalne czyny skarbowe, w których przed tą datą wszczęto dochodzenie objęte nadzorem prokuratora, zasługuje na akceptację. Z uzasadnieniem tego stanowiska należy się zgodzić jedynie częściowo. Wątpliwości budzi zapatrywanie wyrażone przez SN w komentowanym orzeczeniu, według którego w przepisach KKS nie zaznaczono w sposób wyraźny odrębności aktu oskarżenia od dochodzenia. Akceptacji tego stanowiska sprzeciwia się jednak wykładnia językowa oraz systemowa art. 155 KKS. Wymieniony przepis jest zlokalizowany w dziale III KKS zatytułowanym „Postępowanie przygotowawcze”. Mimo takiego umiejscowienia nie można przyjąć, aby przepis ten dotyczył prowadzenia dochodzenia jako formy postępowania przygotowawczego w sprawie o karalne czyny skarbowe. Przeczy temu użycie przez ustawodawcę w tym przepisie wyrażeń „w ciągu 14 dni od daty zamknięcia dochodzenia”, które jednoznacznie oddzielają zamknięcie dochodzenia od sporządzenia i podpisania aktu oskarżenia. Mając na względzie przytoczone wyrażenia, należy dojść do wniosku, iż nie jest możliwe sporządzenie i podpisanie aktu oskarżenia w toku dochodzenia, gdyż ta czynność może mieć miejsce po zamknięciu dochodzenia. Przytoczony wniosek znajduje wsparcie w wykładni systemowej wynikającej z porównania relacji aktu oskarżenia do dochodzenia w toku powszechnego postępowania karnego. Unormowanie dotyczące podmiotu uprawnionego do sporządzenia aktu oskarżenia znajduje się w rozdziale 39 KPK, podczas gdy regułom obowiązującym w toku dochodzenia jako formie postępowania przygotowawczego został poświęcony odrębny rozdział 36a KPK. Oznacza to, że nie tylko w sprawach o karalne czyny skarbowe, ale także w sprawach o zwykłe przestępstwa, akt oskarżenia jest sporządzany po zamknięciu dochodzenia, a więc nie jest czynnością procesową podejmowaną w toku dochodzenia.
Brak skargi uprawnionego oskarżyciela
W świetle poglądu wyrażonego przez SN w komentowanym wyroku z 26.10.2017 r. uprawniony jest wniosek, iż finansowy organ postępowania przygotowawczego nie jest uprawnionym oskarżycielem w sprawie o karalne czyny skarbowe, jeżeli czyn zabroniony został popełniony do 30.6.2015 r., postępowanie przygotowawcze prowadzone w formie dochodzenia objętego nadzorem prokuratora było wszczęte do 30.6.2015 r., a akt oskarżenia został wniesiony do sądu 1.7.2015 r. albo później. Wniesienie tym samym aktu oskarżenia, wbrew przytoczonemu stanowisku, przez finansowy organ postępowania przygotowawczego powinno skutkować umorzeniem postępowania, przyjmującym, w zależności od etapu postępowania, w którym stwierdzono tę przeszkodę procesową, formę prawną postanowienia albo wyroku. Wymieniona przeszkoda procesowa ma charakter nieusuwalny, co oznacza, że nie może być konwalidowana w drodze oświadczenia procesowego podmiotu uprawnionego do wniesienia aktu oskarżenia, a więc prokuratora4. Wspomniany brak możliwości konwalidacji odnosi się, rzecz jasna, tylko i wyłącznie do postępowania jurysdykcyjnego zainicjowanego skargą pochodzącą od podmiotu nieuprawnionego. Umorzenie postępowania karnego z uwagi na brak skargi uprawnionego oskarżyciela (art. 17 § 1 pkt 9 KPK) nie stoi bowiem na przeszkodzie wniesienia nowej skargi przez podmiot uprawniony. Oznacza to, że nie ma przeszkód, aby po prawomocnym umorzeniu postępowania karnego w tej samej sprawie wystąpił do sądu ze skargą podmiot uprawniony, a więc prokurator.
[/hidepost]