Warunkowe umorzenie postępowania w sprawach o przestępstwa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii a orzeczenie przepadku
[hidepost]
Bardziej problematyczne jest natomiast udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy w razie warunkowego umorzenia postępowania podstawą prawną orzeczenia przepadku przedmiotów przestępstwa może być przepis art. 70 ust. 2 NarkU. W świetle dyspozycji zd. pierwszego tego przepisu, cytowanego in extenso, w razie skazania za przestępstwo określone w art. 62 oraz w razie umorzenia lub warunkowego umorzenia postępowania karnego, orzeka się przepadek środka odurzającego lub substancji psychotropowej, nawet jeżeli nie był własnością sprawcy5. Mając na względzie przytoczone brzmienie analizowanego przepisu, nie ulega żadnych wątpliwości, że stanowi on podstawę prawną przepadku przedmiotów w razie warunkowego umorzenia postępowania karnego w sprawie o czyny przestępne określone w art. 62 ust. 1 oraz art. 62 ust. 3 NarkU. Mniej jednoznaczne jest natomiast rozstrzygnięcie zagadnienia, czy analizowany przepis stanowi podstawę przepadku przedmiotów w razie warunkowego umorzenia postępowania w sprawach o inne czyny zabronione przewidziane w przepisach NarkU. Zależy to bowiem od tego, czy zakres art. 70 ust. 2 NarkU odnosi się wyłącznie do przestępstw określonych w art. 62 NarkU, czy też również do innych przewidzianych w przepisach NarkU. Udzielenie odpowiedzi na postawione pytanie zależy od rozstrzygnięcia, czy użyte w art. 70 ust. 2 zd. 1 NarkU wyrażenie „warunkowe umorzenie postępowania” odnosi się wyłącznie do przestępstw określonych w art. 62 NarkU, czy też również do innych przestępstw określonych w przepisach NarkU, w przypadku których może mieć zastosowanie wspomniana instytucja.
Prima facie wydaje się, że należy opowiedzieć się za drugą z przedstawionych alternatyw. W treści cytowanego przepisu ustawodawca powiązał przestępstwa określone w art. 62 NarkU ze skazaniem, o czym świadczy użycie wyrażeń „przestępstwo określone w art. 62” po wymienieniu skazania, a przed wymienieniem umorzenia lub warunkowego umorzenia postępowania karnego. Przytoczony argument może przemawiać na rzecz stanowiska, według którego analizowany przepis może być podstawą przepadku w razie warunkowego umorzenia postępowania karnego nie tylko w sprawach o czyny przestępne określone w art. 62 NarkU, ale również w sprawach o inne czyny przestępne określone w przepisach tej ustawy. Jeżeli zakres analizowanej podstawy przepadku w razie warunkowego umorzenia postępowania miałby obejmować wyłącznie przestępstwa określone w art. 62 NarkU, to wtedy brzmienie tego przepisu musiałoby przybrać inny kształt, np. „w razie skazania, umorzenia lub warunkowego umorzenia postępowania karnego za przestępstwo określone w art. 62, orzeka się przepadek środka odurzającego lub substancji psychotropowej, nawet jeżeli nie był własnością sprawcy”.
Z przytoczonym stanowiskiem nie można jednak się zgodzić, gdyż jego akceptacji sprzeciwia się wykładnia systemowa. Analizowany art. 70 ust. 2 NarkU nie jest wszak jedyną regulacją przewidzianą w przepisach tej ustawy, która odnosi się do przepadku przedmiotów. W świetle dyspozycji art. 70 ust. 1 NarkU, cytowanego in extenso, w razie skazania za przestępstwa określone w art. 53–61, 63 i 64 można orzec przepadek przedmiotu przestępstwa oraz przedmiotów i narzędzi, które służyły lub były przeznaczone do jego popełnienia, nawet jeżeli nie były własnością sprawcy. Powołany przepis jest podstawą orzeczenia przepadku środków odurzających lub substancji psychotropowych w przypadku skazania za wszystkie przestępstwa określone w przepisach NarkU, za wyjątkiem czynu zabronionego określonego w art. 62 NarkU. Z zestawienia dyspozycji analizowanych przepisów wynika, że zakresy ich zastosowania nie pokrywają się.
Na potrzeby niniejszych rozważań przytoczona konstatacja uzasadnia wniosek, zgodnie z którym przepis art. 70 ust. 2 NarkU odnosi się wyłącznie do warunkowego umorzenia postępowania w sprawach o czyny zabronione określone w art. 62 NarkU. Tym samym zakres zastosowania wskazanej regulacji nie odnosi się do warunkowego umorzenia postępowania w sprawach o inne czyny zabronione określone w przepisach NarkU. Brak w przepisach NarkU podstawy prawnej umożliwiającej orzeczenie przepadku przedmiotów przestępstwa w razie warunkowego umorzenia postępowania za inne niż przewidziane w art. 62 NarkU czyny zabronione nie oznacza jednak, że takie rozstrzygnięcie nie jest dopuszczalne.
W świetle przepisów aktualnej kodyfikacji karnej, przepadek przedmiotów czynu zabronionego może zostać orzeczony nie tylko jako środek karny, ale również jako środek zabezpieczający. Zgodnie z dyspozycją art. 100 KK, sąd może orzec ten środek w razie znikomego stopnia społecznej szkodliwości, warunkowego umorzenia postępowania karnego albo gdy zachodzi okoliczność wyłączająca ukaranie sprawcy. Mając na względzie przytoczoną regulację, należy zatem przyjąć, że może ona być podstawą orzeczenia przepadku przedmiotów jako środka zabezpieczającego w przypadku warunkowego umorzenia postępowania w sprawach o inne niż przewidziane w art. 62 NarkU czyny zabronione. W tej sytuacji sąd orzekając przepadek przedmiotów nie ma możliwości określenia sposobu postępowania z nimi polegającego na ich zniszczeniu. W treści art. 100 KK nie ma bowiem, w odróżnieniu od brzmienia art. 70 ust. 2 NarkU in fine, regulacji umożliwiającej wydanie takiego rozstrzygnięcia. W tym przypadku sposób postępowania z przedmiotami czynów zabronionych musi zatem zostać określony w toku postępowania wykonawczego.
[hidepost]