Warunkowe umorzenie postępowania w sprawach o przestępstwa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii a orzeczenie przepadku
[hidepost]
Narzędzia przestępstwa
Dotychczasowe uwagi były poświęcone przepadkowi przedmiotów przestępstw określonych w przepisach NarkU w razie wydania rozstrzygnięcia procesowego polegającego na warunkowym umorzeniu postępowania karnego. W praktyce wymiaru sprawiedliwości przedmioty wspomnianych czynów przestępnych zostają zabezpieczone u sprawcy wraz z innymi rzeczami, w których były one przechowywane. Tytułem przykładu należy wskazać, że w przypadku czynów przestępnych określonych w art. 62 NarkU środki odurzające lub substancje psychotropowe znajdują się z reguły w woreczkach foliowych, pudełkach, kopertach itp. Wymienione przedmioty mogą niewątpliwie być odłączone od środków odurzających lub substancji psychotropowych bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości, a ponadto mają charakter materialny i mogą samodzielnie występować w obrocie.
Przytoczone cechy tych przedmiotów, oceniane przez pryzmat dyspozycji art. 47 § 2 i 3 KC, wykluczają zatem możliwość potraktowania ich jako części składowych przedmiotów czynów zabronionych, np. środków odurzających lub substancji psychotropowych, przesądzając, że mamy w tym przypadku do czynienia z odrębnymi rzeczami6. W związku z tym nasuwa się pytanie, czy można zaaprobować pogląd, zgodnie z którym orzeczenie przepadku przedmiotów przestępstw określonych w przepisach NarkU obejmuje również wymienione przedmioty. Udzielenie odpowiedzi na to pytanie ma duże znaczenie dla treści rozstrzygnięcia procesowego w przedmiocie przepadku. Akceptacja stanowiska, według którego orzeczenie przepadku przedmiotów czynów zabronionych obejmuje również przedmioty, w których były one przechowywane, stawiałaby pod znakiem zapytania konieczność wydawania odrębnego rozstrzygnięcia w zakresie przepadku ostatnich z wymienionych rzeczy.
Wydaje się, że podejmując próbę udzielenia odpowiedzi na postawione pytanie należy odwołać się do charakteru rzeczy, w których były przechowywane przedmioty czynów przestępnych określonych w przepisach NarkU. W tym zakresie można wyróżnić dwie grupy przedmiotów. W pierwszym przypadku chodzi o rzeczy potrzebne do korzystania z przedmiotów czynów zabronionych zgodnie z ich przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nimi w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi. Wymienione przedmioty należy uznać za przynależności przedmiotów czynów zabronionych w rozumieniu art. 51 § 1 KC. Przykładowo w tym przypadku chodzić może o woreczki foliowe, w których przechowywane były przedmioty czynów przestępnych określonych w art. 62 NarkU. W podanej sytuacji procesowej orzeczenie przepadku przedmiotów czynów zabronionych obejmuje eo ipso przynależności tych rzeczy. Brak jest zatem w tym przypadku konieczności wydawania odrębnego rozstrzygnięcia procesowego w zakresie przepadku narzędzi przestępstwa. Wniosek ten znajduje wsparcie w treści art. 189 KKW, zgodnie z którym, jeżeli z orzeczenia sądu nie wynika nic innego, przepadek rzeczy głównej obejmuje również przynależności tej rzeczy.
Przytoczonego rozumowania nie można natomiast odnieść do innej grupy przedmiotów, których nie sposób traktować jako przynależności przedmiotów czynów zabronionych określonych w przepisach NarkU, gdyż nie są potrzebne do korzystania z tych przedmiotów zgodnie z ich przeznaczeniem, bądź też nie pozostają z nimi w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi. Przykładowo w tym przypadku może chodzić o doniczki, w których uprawiane były przedmioty czynu przestępnego określonego w art. 63 ust. 1 NarkU. Trudno uznać, aby wymienione przedmioty stanowiły przynależność maku, konopi, czy krzewu koki. W podanej sytuacji procesowej nie można zatem przyjąć, że orzeczenie przepadku przedmiotów wspomnianego czynu zabronionego obejmuje eo ipso wymienione odrębne rzeczy, co czyni koniecznym wydanie w tym zakresie odrębnego rozstrzygnięcia procesowego w zakresie przepadku narzędzi przestępstwa.
Rozstrzygnięcie procesowe przepadku narzędzi przestępstwa, odrębne od orzeczenia przepadku przedmiotów czynów zabronionych, wymagane jest nie tylko w sytuacji, gdy brak jest możliwości potraktowania pierwszych z wymienionych rzeczy jako przynależności przedmiotów czynów zabronionych. Wydanie takiego orzeczenia jest potrzebne również w razie, gdy rzeczowy materiał dowodowy zostaje ograniczony do wskazanych przedmiotów służących do popełnienia tych czynów, gdyż przedmioty czynów zabronionych, np. środki psychotropowe lub substancje odurzające, zostały bezpowrotnie zużyte w trakcie wykonywania specjalistycznych badań na potrzeby opinii kryminalistycznej.
Poszukując podstawy prawnej dla orzeczenia przepadku narzędzi przestępstwa należy wskazać, że – jak wynika z dotychczasowych uwag – w razie warunkowego umorzenia postępowania w sprawie o czyny zabronione przewidziane w art. 62 NarkU podstawę orzeczenia przepadku przedmiotów stanowiących przedmiot czynności wykonawczej tych czynów zabronionych stanowi przepis art. 70 ust. 2 NarkU. Ta regulacja nie może natomiast być podstawą orzeczenia w analizowanej sytuacji przepadku przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia wskazanych czynów zabronionych. Z wykładni językowej art. 70 ust. 2 NarkU wynika w sposób jednoznaczny, że zakres przedmiotowy tej regulacji odnosi się jedynie do przepadku środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ale już nie do narzędzi przestępstwa. Wniosek ten znajduje potwierdzenie w wykładni systemowej. W świetle dyspozycji art. 70 ust. 1 NarkU przepadek może odnosić się nie tylko do przedmiotów przestępstw w nim wymienionych, ale również do przedmiotów i narzędzi, które służyły lub były przeznaczone do ich popełnienia. W odróżnieniu od przytoczonego unormowania w przepisie art. 70 ust. 2 NarkU został uregulowany natomiast jedynie przepadek środka odurzającego lub substancji psychotropowej. Zestawienie przytoczonych regulacji stanowi zatem dodatkowy argument przemawiający za tym, że w razie warunkowego umorzenia postępowania w sprawie o czyny zabronione przewidziane w art. 62 ust. 1 lub 3 NarkU brak jest w przepisach tej ustawy podstawy prawnej orzeczenia przepadku narzędzi przestępstwa.
[/hidepost]