Wniosek sądu o wskazanie organu właściwego do podejmowania czynności procesowych za Skarb Państwa

Niniejsze opracowanie stanowi próbę udzielenia odpowiedzi na pojawiające się w praktyce wątpliwości dotyczące wykładni i stosowania przepisów ProkGenRPU¹ i rozporządzenia² regulujących tryb rozstrzygania sporów kompetencyjnych z zakresu reprezentacji procesowej Skarbu Państwa³.
[hidepost]

Wprowadzenie

Jednym z najczęściej pojawiających się w praktyce sądowej problemów związanych z udziałem Skarbu Państwa w postępowaniu cywilnym jest problem właściwej reprezentacji, który, niestety, pozostaje wciąż aktualny⁴, a co jakiś czas przybiera na sile w związku z kolejnymi reformami administracji publicznej. Sąd Najwyższy oraz nauka prawa od lat dostarczają cennych wskazówek, które umożliwiają praktykom poruszanie się w gąszczu niejasnych, niespójnych, budzących istotne wątpliwości interpretacyjne przepisów określających reprezentację procesową Skarbu Państwa⁵.

Niczego nie zmieniło w tym zakresie reaktywowanie w 2006 r. Prokuratorii Generalnej, która zgodnie z art. 7 ust. 1 ProkGenRPU wykonuje zastępstwo Skarbu Państwa reprezentowanego przez organy i podmioty, o których mowa w art. 6 ustawy z 16.12.2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym⁶.

Niezależnie zatem od tego, czy Skarb Państwa jest zastępowany w postępowaniu cywilnym przez Prokuratorię Generalną, zawsze istnieje konieczność ustalenia podmiotu reprezentującego Skarb Państwa, przy czym nie chodzi w tym wypadku tylko o kwestię reprezentacji, ale również o właściwość miejscową sądu (art. 29 KPC), wykonanie niekorzystnego dla Skarbu Państwa orzeczenia (art. 1060 KPC), przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron (art. 300 § 2 KPC). W sprawach, w których Prokuratoria Generalna wykonuje zastępstwo Skarbu Państwa podmiot reprezentujący współdziała z Prokuratorią Generalną w prowadzeniu sprawy, podejmuje wiążące dla Prokuratorii decyzje w przedmiocie wszczęcia postępowania, cofnięcia pozwu lub wniosku, uznania roszczenia lub wniosku, zrzeczenia się roszczenia, ograniczenia roszczenia oraz zawarcia ugody sądowej (art. 30 ust. 2 ProkGenRPU), ponosi wydatki i koszty postępowania w sprawie (art. 32 ust. 1 ProkGenRPU). Prokuratoria Generalna może z urzędu lub na wniosek, przekazać wykonywanie zastępstwa podmiotowi reprezentującemu Skarb Państwa, jeżeli ze względu na charakter sprawy zastępstwo Skarbu Państwa przez Prokuratorię Generalną nie jest konieczne (art. 8 ust. 1 ProkGenRPU). W sprawach, w których Prokuratoria Generalna nie wykonuje zastępstwa, podmiot reprezentujący jest właściwy do podejmowania czynności procesowych za Skarb Państwa.

Trzeba podkreślić, że Prokuratoria Generalna nie została wyposażona w żadne instrumenty, które pozwoliłyby jej na skuteczne rozwiązywanie problemów związanych z reprezentacją Skarbu Państwa, a w tym na rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy podmiotami reprezentującymi Skarb Państwa. Jak można przypuszczać, racjonalny ustawodawca pomimo zgłaszanych w tym zakresie postulatów przez przedstawicieli nauki prawa⁷ intencjonalnie nie powierzył Prokuratorii Generalnej realizacji tego typu zadań, co zasługuje na aprobatę. Należy zgodzić się z M. Dziurdą, że przeciwko powierzeniu Prokuratorii Generalnej wiążącego rozstrzygania sporów kompetencyjnych pomiędzy podmiotami reprezentującymi Skarb Państwa przemawiał fakt, że Prokuratoria Generalna była nadzorowana przez jeden z tych podmiotów i to taki, który najczęściej uczestniczy w negatywnych sporach kompetencyjnych na gruncie art. 67 § 2 KPC⁸. Ten argument stracił na aktualności w związku z dokonaną 1.1.2017 r. zmianą pozycji ustrojowej Prokuratorii Generalnej⁹. De lege lata, pracami Prokuratorii Generalnej kieruje Prezes Prokuratorii Generalnej, który reprezentuje Prokuratorię Generalną i kieruje Urzędem Prokuratorii Generalnej, nadzorowany przez Prezesa Rady Ministrów (art. 1 ust. 4 ProkGenRPU). Prokuratoria Generalna nawet pośrednio nie jest obecnie nadzorowana przez któregokolwiek z ministrów, a rozległe kompetencje, które uzyskała nadają jej status swoistego ministerstwa. Niewątpliwie wysoka pozycja, którą obecnie zajmuje Prokuratoria w strukturze administracji publicznej umożliwia powierzenie jej rozstrzygania sporów kompetencyjnych w zakresie reprezentacji procesowej Skarbu Państwa. Nie istnieją żadne „wewnętrzne” przeszkody do realizacji tego typu zadań. Takie rozwiązanie pozostawałoby jednak w sprzeczności z funkcją, którą Prokuratoria Generalna realizuje w postępowaniu cywilnym. Trudno byłoby zaakceptować sytuację, w której podmiot zastępujący jedną ze stron zostaje wyposażony w uprawnienie do wydawania wiążących dla sądu rozstrzygnięć dotyczących w istocie kwestii procesowych. Prokuratoria Generalna określana mianem „instytucjonalnego pełnomocnika” nie może jednocześnie występować w dwóch tak różnych rolach. Takie rozwiązanie mogłoby naruszyć równowagę stron procesu wzmacniając pozycję Skarbu Państwa.
[/hidepost]