Wniosek sądu o wskazanie organu właściwego do podejmowania czynności procesowych za Skarb Państwa

(inne teksty tego autora)

[hidepost]

Rozstrzygnięcie Prezesa powinno zawierać wskazanie organu właściwego oraz uzasadnienie. W zależności od okoliczności sprawy właściwy może być jeden podmiot, dwa lub więcej. Prezes Prokuratorii wydając rozstrzygnięcie nie jest związany granicami wniosku i bierze pod uwagę wszelkie podmioty, które potencjalnie mogą reprezentować Skarb Państwa w danej sprawie.

Prezes Prokuratorii wydając rozstrzygnięcie uwzględnia stan sprawy, tj. okoliczności faktyczne i stan prawny, na datę „orzekania”. Zasada aktualności rozstrzygnięcia nie została wprawdzie wprost wyrażona w art. 24 ProkGenRPU, jednakże można ją wywieść z celu instytucji. Należy bowiem zważyć, że Prezes Prokuratorii nie dokonuje oceny, czy Skarb Państwa był prawidłowo reprezentowany w toku postępowania, nie przesądza tego, jaki organ był właściwy do reprezentowania Skarbu Państwa np. na datę wszczęcia postępowania, na datę wyrokowania przez sąd I instancji, a jedynie rozstrzyga spór kompetencyjny przez wskazanie właściwego organu.

Rozstrzygnięcie Prezesa, jak każdy akt władczy, powinno zawierać podstawę prawną. Rozstrzygnięcie nie może być dowolne, sprzeczne z przepisami prawa, czy też prowadzić do ich obejścia. Prezes nie jest uprawniony do wskazania „dowolnego” organu do podejmowania czynności procesowych, nawet jeżeli będą za tym przemawiały względy celowościowe. Artykuł 24 ProkGenRPU traktuje o „właściwym organie”, a więc takim, którego uprawnienie wynika z przepisu prawa. Prezes Prokuratorii nie przyznaje dodatkowych uprawnień, nie zastępuje w tym zakresie ustawodawcy, a tylko wskazuje organ właściwy.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowią przepisy procesowe i kompetencyjne. De lege lata coraz mniejsze znaczenie przy wskazywaniu procesowego reprezentanta Skarbu Państwa ma art. 67 § 2 zd. 1 KPC. Przepis ten, jak trafnie zauważa H. Pietrzkowski, pozostaje w dysharmonii z konstrukcją stationis fisci w znaczeniu materialnym, ponadto nie uwzględnia zmian w systemie prawa, które wynikają z transformacji ustrojowej dokonanej po 1989 r.⁴⁰ Można bronić poglądu, że de lege lata regułę powszechną (lex ­generalis) w zakresie reprezentacji procesowej określa art. 6 ust. 1 ZasZarzMieniemPU, według którego organy administracji publicznej oraz inne podmioty uprawnione na podstawie przepisów odrębnych do reprezentowania Skarbu Państwa reprezentują Skarb Państwa zgodnie z ich właściwością i w zakresie określonym w przepisach odrębnych. Problematykę reprezentacji Skarbu Państwa reguluje ponadto art. 6 ust. 2, 4, 5, 6 ZasZarzMieniemPU. Według tego przepisu, kierownicy jednostek reprezentują Skarb Państwa w odniesieniu do nabytego i powierzonego tym jednostkom mienia Skarbu Państwa i w zakresie zadań ich urzędów, określonych w odrębnych przepisach. W sprawach odpowiedzialności Skarbu Państwa za wykonywanie władzy publicznej Skarb Państwa reprezentowany jest przez organ władzy publicznej, z którego działalnością wiąże się dochodzone roszczenie. W sprawach roszczeń z innych tytułów Skarb Państwa reprezentowany jest przez organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się roszczenie. W przypadku likwidacji państwowej jednostki budżetowej, w tym uzyskania przez nią osobowości prawnej lub przejęcia jej przez jednostkę samorządu terytorialnego, w sprawach związanych z jej działalnością, Skarb Państwa reprezentuje kierownik jednostki, której zakres zadań obejmuje zadania zlikwidowanej jednostki, a w przypadku braku takiej jednostki wojewoda właściwy ze względu na siedzibę zlikwidowanej jednostki.

Artykuł 6 ZasZarzMieniemPU stanowi odpowiednik uchylonych z dniem 1.1.2017 r. art. 17 ust. 1 i art. 17a ust. 1 ustawy z 8.8.1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa⁴¹. Na gruncie ww. przepisów sporne było to, czy określają on wyłącznie reprezentację materialnoprawną Skarbu Państwa, czy również procesową. Sąd Najwyższy, w postanowieniu z 9.10.2003 r.,⁴² wprost wskazał, że przepisy z 8.8.1996 r. WykUprSPU regulują kwestie reprezentacji procesowej Skarbu Państwa tylko o tyle, o ile przepisy szczególne nie normują tej kwestii inaczej. W podobnym duchu SN wypowiedział się w wyroku z 7.7.2006 r.⁴³ argumentując, że podstawą normatywną zarówno materialnoprawnej, jak i procesowej reprezentacji Skarbu Państwa są przepisy z 8.8.1996 r. rozdziału 3 WykUprSPU.

Pogląd o procesowym charakterze przepisów z 8.8.1996 r. WykUprSPU można uznać za dyskusyjny. Należy natomiast bronić zapatrywania, że art. 6 ZasZarzMieniemPU określa zarówno reprezentację materialnoprawną, jak i procesową Skarbu Państwa. Artykuł 6 ust. 4 ZasZarzMieniemPU wyraźnie nawiązuje do brzmienia art. 67 § 2 KPC, który niewątpliwie traktuje o reprezentacji procesowej. O procesowym charakterze art. 6 ww. ustawy świadczy również odesłanie zawarte w art. 7 ProkGenRPU, który traktuje o podmiotach reprezentujących Skarb Państwa w postępowaniu cywilnym w sprawach, w których zastępstwo wykonuje Prokuratoria Generalna.

Można bronić poglądu, że art. 6 ZasZarzMieniemPU swoim zakresem obejmuje wszelkie podmioty reprezentujące Skarb Państwa, a w tym organy jednostek i organy nadrzędne, o których mowa w art. 67 § 2 KPC.
[/hidepost]