Wnioski sądów polskich o wykonanie orzeczeń w sprawach karnych dotyczących kar o charakterze pieniężnym kierowane za granicę
[hidepost]
W tych przypadkach mają zastosowanie ogólne postanowienia każdego porozumienia, pomimo, że każde porozumienie może określać szczególne normy, w celu dostosowania do szczególnych cech skutków finansowych przestępstwa. Istnieją również pewne cechy szczególne różnych porozumień, jak np. przyjęcia pojęcia miejsca zamieszkania na podobnych warunkach, co w przypadku obywatelstwa (Kuba i Rosja). Niektóre kraje, np. Ekwador, wymagają uznania nałożonej grzywny wraz z karą pozbawienia wolności. W końcu, również niektóre kraje, Kostaryka i Panama, podpisały porozumienia dwustronne z Hiszpanią, i jednocześnie są stronami konwencji Rady Europy, stosując korzystniejszy z obu układów lub układ, na który powołuje się strona wzywająca.
Organami uprawnionymi do kierowania za granicę wniosków o uznanie orzeczeń dotyczących kar o charakterze pieniężnym, grzywien, konfiskaty oraz ewentualnie kosztów postępowania są właściwe organy wskazane w przepisach aktów prawa międzynarodowego oraz oczywiście przepisach prawa Unii Europejskiej.
W świetle art. 611 fa KPK, właściwym do wystąpienia do organu sądowego innego państwa członkowskiego UE o wykonanie orzeczenia jest sąd, który orzekł karę lub środek33. Uprawnienie to przysługuje wyłącznie właściwemu sądowi z urzędu, który nie jest przy tym zobligowany do podjęcia tego rodzaju działań. W przepisie art. 611fa KPK używa się określenia „sąd może wystąpić”, co oznacza, że wystąpienie do innego państwa ma zawsze charakter fakultatywny i powinno być podyktowane potrzebą oraz względami celowości. W związku z tym może to mieć miejsce jedynie w przypadku, gdy egzekucja grzywny lub innych kar o charakterze pieniężnym w Rzeczpospolitej Polskiej nie powiodła się lub są podstawy do uznania, że z góry skazana byłaby na niepowodzenie34. W każdym razie zawsze należy najpierw wezwać skazanego do uiszczenia kary o charakterze pieniężnym i dopiero w razie niewypełnienia zobowiązania rozważać, czy celowe jest wystąpienie o wykonanie orzeczenia za granicą. Takie wykonanie będzie celowe, gdy właściwy organ posiada wiarygodną informację, że sprawca uzyskuje za granicą dochody, albo są podstawy do przypuszczenia, że z uwagi na posiadany w innym państwie członkowskim UE majątek, albo przez sam fakt, że sprawca tam zamieszkuje, ułatwiona będzie egzekucja grzywny lub innej kary o charakterze pieniężnym.
Z kolei, przy uznawaniu orzeczeń wydanych w innych państwach niż państwa członkowskie UE, główną rolę odgrywają organy centralne (w Rzeczypospolitej Polskiej: Minister Sprawiedliwości35) oraz konieczne jest przekształcenie orzeczenia sądowego na orzeczenie sądu państwa wykonującego, które dopiero podlega wykonaniu (procedura exequatur). W relacjach pomiędzy państwami członkowskimi UE, co do zasady, tych wymogów brak36.
Biorąc pod uwagę powyższe, wnioski przekazywane do organów zagranicznych o uznawanie orzeczeń w sprawach karnych należy podzielić na wnioski wysyłane w ramach UE oraz wnioski przekazywane w obszar państw nienależących do Wspólnoty.
Wykonywanie orzeczeń w sprawach karnych dotyczących świadczeń pieniężnych w ramach UE
Przepisy regulujące przedmiotową kwestię w ramach współpracy między państwami członkowskimi UE są oczywiście bardziej szczegółowo opracowane, niż w przypadku państw nienależących do Wspólnoty. Już sam Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej37 w art. 82 „Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych” wspomina o zasadzie wzajemnego uznawania orzeczeń, co oznacza, że właściwe organy mają obowiązek uznawania orzeczeń wydawanych przez inne państwa członkowskie, bez żadnych dodatkowych formalności.
W przeszłości zdarzało się, że sprawcy przestępstw, wykroczeń unikali kary, co wynikało z ich transgranicznego wymiaru. Państwa członkowskie UE ponosiły straty finansowe, ponieważ egzekucja kar pieniężnych była niemożliwa. Oznaczało to również, że niektórzy sprawcy unikali zasłużonej kary, nie mieli zatem żadnej motywacji, aby działać zgodnie z prawem.
Instytucja ta, w odniesieniu do orzeczeń dotyczących świadczeń pieniężnych i konfiskaty, została przyjęta do polskiego systemu prawa wskutek implementacji:
1) decyzji 2005/21438poprzez:
a) Rozdział 66a KPK – Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia dotyczącego grzywny, środków karnych w postaci nawiązki lub świadczenia pieniężnego lub też orzeczenia zasądzającego od sprawcy koszty procesu;
b) Rozdział 66b KPK – Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia o karach o charakterze pieniężnym;
2) decyzji 2006/783 poprzez:
a) Rozdział 66c KPK – Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia przepadku;
b) Rozdział 66d KPK – Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia przepadku.
Powołane decyzje ramowe mają na celu ustanowienie zasady wzajemnego uznawania kar o charakterze pieniężnym i konfiskaty, wymierzonych przez organy sądowe lub administracyjne, która pozwoli na egzekwowanie takich kar w państwie członkowskim, innym niż państwo, w którym karę wymierzono, bez stosowania zbędnych formalności i przy pominięciu procedury exequatur.
[/hidepost]