Wolność słowa dla sędziów i prokuratorów w Niemczech
[hidepost]
Z przekroczeniem granic dopuszczalnej krytyki mamy natomiast do czynienia w przypadku medialnych wypowiedzi przedstawicieli pozostałych władz państwowych, które zmierzają do nieprzestrzegania orzeczeń sądów z przyczyn politycznych (naruszając tym samym wynikający z Konstytucji podział władzy) lub w przypadku, gdy z przyczyn politycznych żąda się od wymiaru sprawiedliwości niezgodnego z prawem ukierunkowania orzecznictwa, lub gdy zarzuca się w bezprzedmiotowy sposób niedopełnienie obowiązków służbowych, lub całkowicie odmawia się woli oraz gotowości do realizacji zadań wynikających z przyjętych funkcji.
2. Sędziowie a tematy polityczno-prawne i sądownicze
Przedstawiony sposób bardziej świadomego radzenia sobie również z publiczną krytyką zakłada jednak, aby nie tylko „organizacje zawodowe” sędziów były uprawnione i powołane do udziału w dyskursie polityczno-prawnym i sądowniczym. Powinny uczestniczyć w nim także ministerstwa i prezesi sądów, i to wykraczając poza wynikający z powierzonych im zadań obowiązek sprawowania opieki oraz przeciwdziałania „naciąganej”, nierzeczowej i fałszywej krytyki. W tej dyskusji jest także miejsce dla wybranych gremiów sędziowskich (Rada Sędziów) i dla każdego sędziego. Ochrona i publiczna obrona niezawisłości sędziowskiej stanowią warunki funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, nie są bynajmniej wyrazem reprezentowania interesów określonego stanu, lecz częścią „sędziowskiej misji” każdego sędziego. Implikuje to, aby odmiennie niż z uwzględnieniem dotychczasowego obowiązku powściągliwości na służbie i poza nią, a mianowicie szerszej, zakreślić granice dla dopuszczalności publicznych wypowiedzi i wyrażania zbiorowych opinii, przynajmniej wtedy, gdy chodzi o tematy związane z prawem i wymiarem sprawiedliwości.
Dokonując rozróżnienia pomiędzy urzędem a pełniącą go osobą, należy zawęzić sferę wypowiedzi podlegających nakazowi powściągliwości (i zakazowi powoływania się na piastowany urząd sędziowski) i poszerzyć pole w debacie publicznej dla wypowiedzi niezwiązanych z urzędem i chronionych podstawowymi prawami obywatelskimi. Publiczne wypowiedzi sędziów na takie tematy są wkładem do dyskursu społecznego o roli i funkcji „trzeciej władzy” i uzasadnione są pełnioną sędziowską misją.
Tradycyjna dla zawodu sędziego powściągliwość w relacjach z mediami jest celowa w przypadku publicznych wypowiedzi na temat treści poszczególnych orzeczeń. Nie jest ona jednak uzasadniona, gdy chodzi o tematy dotyczące polityki i wymiaru sprawiedliwości.
Dziękuję za uwagę.
Freedom of speech of judges and prosecutors in Germany
Just like all other citizens, judges and prosecutors fully enjoy the freedom of speech – they have the right to state their views openly not only as private individuals but also as public officials. Providing there is no direct relation to the concrete cases considered by a judge, he or she may speak out independently on any subject; indiscriminate judges are in the interest of neither the state nor the society. When German judges become socially or politically involved they must, however, be careful not to lose public confidence in their independence. For their judicial decisions judges are responsible not only before the law, but they also have to be able to defend themselves to the democratic public opinion as well as resist external interference attempted by the media or interest groups. Public criticism of the system of justice and the judiciary should be – as a matter of principle – treated as a contribution to the discussion on their position in society, and if individual judgments are criticized – as a contribution to raising the legal knowledge of the pluralist society.
On the other hand, the limits of permissible criticism are exceeded when representatives of other state authorities make media statements which are aimed at ignoring court decision for political reasons, when unlawful direction of jurisprudence is demanded or failure to fulfil the service duties is groundlessly claimed.
Key words: freedom of speech, judges, prosecutors, public debate, freedom of expression, judicial independence, requirement of moderation, public criticism, exceeding the limits of permissible criticism
* Autor jest sędzią pracy z Drezna, zaangażowanym w niemieckim stowarzyszeniu sędziów Neue Richtervereingung, prezesem Polsko-Niemieckiego Stowarzyszenia Sędziów oraz wiceprezesem MEDEL (Magistrats Européens pour la Démocratie et les Libertés).
1 Referat wygłoszony w czasie konferencji „Udział sędziego w debacie publicznej”, zorganizowanej przez SSP „Iustitia” w Warszawie 26.9.2016 r.
2 BGH v. 12.1.2016, Az. 3 StR 482/15.
3 BVerfG, wyrok w sprawie Lütha z 15.1.1958 r., 1 BvR 400/51, NJW 1958, 257.
4 2 C 72/86, BVerwGE 78, 216–223.
5 § 46 DRiG (Deutsches Richtergesetz in der Fassung der Bekanntmachung vom 19. April 1972 (BGBl. I S. 713), zuletzt geändert durch § 62 Abs. 9 des Gesetzes vom 17. Juni 2008 (BGBl. I S. 1010) (niemiecka ustawa o sędziach).
6 § 81 ust. 2 zd. 1 BBG [Bundesbeamtengesetz vom 5. Februar 2009 (BGBl. I S. 160), federalna ustawa o urzędnikach publicznych].
[/hidepost]