Wyjawienie majątku dłużnika po zmianach wynikających z nowelizacji KPC z 16.9.2011 r.
[hidepost=1]
Rozstrzygnięcie wniosku o wyjawienie majątku dłużnika
Jeśli chodzi o przebieg postępowania sądowego w przedmiocie wyjawienia majątku, to ZmKPCU nie wprowadziła w tym zakresie istotnych zmian, wobec czego w dalszym ciągu można go podzielić na dwie części.
W pierwszej sąd rozpoznaje wniosek o nakazanie dłużnikowi złożenia wykazu majątku oraz przyrzeczenia, co ma miejsce na posiedzeniu jawnym, względnie na rozprawie (ta ostatnia sytuacja ma miejsce jedynie wówczas, gdy zachodzi potrzeba przeprowadzenia postępowania dowodowego). Jak stanowi art. 915 § 1 KPC, sąd rozpoznaje wniosek po wezwaniu i wysłuchaniu stron, jeżeli się stawią. Treść tego przepisu nie pozostawia wątpliwości, że wysłuchanie stron jest obligatoryjne i co do zasady, nie powinno być zastępowane złożeniem przez nie oświadczeń pisemnych. W postępowaniu o wyjawienie majątku wysłuchanie strony przez złożenie przez nią oświadczenia na piśmie może nastąpić jedynie wyjątkowo. Obligatoryjny charakter wysłuchania polega na tym, że sąd ma obowiązek wezwać strony i umożliwić im wypowiedzenie się, choć faktyczne wysłuchanie zależy od ich woli i stawiennictwa. W piśmiennictwie powszechnie przyjmuje się, że w razie niestawiennictwa obu stron, jeżeli sprawa jest dostatecznie wyjaśniona, sąd wydaje postanowienie, w przeciwnym wypadku odracza posiedzenie. W toku sprawy dłużnik może podnosić zarzuty zarówno natury formalnej (np. braku drogi sądowej) lub merytorycznej (np. braku legitymacji procesowej). Nie może jednak skutecznie kwestionować egzekwowanej należności, gdyż w postępowaniu o wyjawienie majątku, zgodnie z art. 804 KPC, kwestia zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym nie podlega badaniu – w tym zakresie właściwa jest droga powództwa przeciwegzekucyjnego16.
Rozstrzygnięcie w przedmiocie wyjawienia majątku zapada w formie postanowienia, od którego, zgodnie z treścią art. 915 § 3 zd. 1 KPC, stronom przysługuje prawo złożenia zażalenia. W sytuacji, gdy dochodzi do merytorycznego rozpoznania wniosku, sąd albo nakazuje dłużnikowi złożenie wykazu swojego majątku, z wymienieniem rzeczy i miejsca, gdzie się znajdują, przypadających mu wierzytelności i innych praw majątkowych oraz złożenie przyrzeczenia co do prawdziwości i zupełności złożonego wykazu według roty przewidzianej w art. 913 § 1 in fine, albo oddala wniosek. Należy przy tym zwrócić uwagę na okoliczność, że postanowienie oddalające przedmiotowy wniosek powinno zapaść również wówczas, gdy dopiero na posiedzeniu wyznaczonym w celu rozpoznania wniosku okazało się, że nie ma tytułu wykonawczego lub że wierzyciel dołączył tytuł „skonsumowany”, albowiem w takiej sytuacji nie można już zwrócić wniosku (skoro nadano sprawie bieg)17.
Dość ciekawą kwestią jest natomiast pytanie, jakiego rodzaju postanowienie powinien wydać sąd w sytuacji, gdy dłużnik nie jest zobowiązany do złożenia przedmiotowego wykazu w świetle art. 9181 KPC. Przepis ten stanowi, że dłużnik, który złożył przyrzeczenie lub do którego zastosowano środki przymusu, obowiązany jest do złożenia nowego wykazu i przyrzeczenia na żądanie tego samego lub innego wierzyciela, gdy od złożenia przyrzeczenia lub wyczerpania środków przymusu upłynął okres jednego roku. W praktyce sądowej powszechnie przyjmuje się w takiej sytuacji konieczność oddalenia wniosku. Pogląd ten oparty jest na założeniu, że sytuacja ta oznacza brak przesłanek jego uwzględnienia. W doktrynie natomiast dominuje pogląd A. Marciniaka18, zgodnie z którym w omawianej sytuacji sąd powinien umorzyć postępowanie o wyjawienie majątku na podstawie art. 824 § 1 pkt 2 KPC stanowiącego, że postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu, jeżeli egzekucja ze względu na jej przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna. Na konieczność umorzenia postępowania zwraca również uwagę A. Adamczuk19, przy czym podstawy prawnej wydania stosownego postanowienia upatruje w treści art. 355 § 1 KPC stosowanego w oparciu o art. 13 § 2 KPC, a zatem uznaje, że wydanie postanowienia uwzględniającego wniosek staje się w takiej sytuacji niedopuszczalne. Część przedstawicieli doktryny, m.in. H. Pietrzkowski20 oraz M. Romańska21, stoi wreszcie na stanowisku, że w omawianej sytuacji należałoby odrzucić wniosek jako niedopuszczalny.
[/hidepost]