Wykorzystanie Wikipedii w orzecznictwie sądowym

(inne teksty tego autora)

[hidepost]

W wielu przypadkach Wikipedia jest przywoływana nie jako samodzielne źródło wiedzy, ale jako jedno z kilku źródeł, obok innych baz danych, publikacji itp. – zwykle o charakterze silniej sprofesjonalizowanym. Przykładem takiego orzeczenia jest wyrok⁵⁶, w którym sąd przytoczył definicje pojęcia „energetyka” z Leksykonu naukowo-technicznego oraz z Wikipedii. Podobny zabieg zastosowano w przypadku pojęcia „kłusownictwo”, zdefiniowanego z jednoczesnym wykorzystaniem Wikipedii i definicji z prawa łowieckiego^57, 58. Analogicznie, w innym uzasadnieniu⁵⁹ przytoczono kilka definicji pojęcia „warsztat” z naukowych słowników języka polskiego oraz z Wikipedii. W jeszcze innym zaś⁶⁰ zastosowano bardziej złożone podejście – wskazując słownikową definicję pojęcia „cysterna”, natomiast klasyfikację cystern oparto na haśle z Wikipedii. We wszystkich tych przypadkach Wikipedia była traktowana akcesoryjnie, jako argument pozwalający na porównanie wyników uzyskanych z różnych źródeł. Służyła zweryfikowaniu, potwierdzeniu i uzupełnieniu wiedzy pochodzącej ze źródeł uznawanych za bardziej profesjonalne lub też traktowano ją jako równorzędne wsparcie interpretacyjne⁶¹.

Wikipedia pojawia się w uzasadnieniach orzeczeń sądowych także bez bezpośredniego związku z wykładnią prawa czy jego stosowaniem ad casum. Ma to miejsce, jak była mowa, w tzw. części historycznej uzasadnienia, rozumianej jako opis historii sprawy (tło faktograficzne) i ustalenia faktyczne⁶². Informacje zgromadzone w Wikipedii powoływane są wtedy jako element wypowiedzi innych podmiotów – stron postępowania lub sądu I instancji⁶³. Szczególnym przypadkiem takiego sposobu występowania Wikipedii w uzasadnieniach sądowych jest pierwsza grupa sytuacji, w których powoływana jest ona w pismach procesowych (zwykle w zarzutach środka odwoławczego lub w ich uzasadnieniu⁶⁴). W przeciwieństwie do opisywanych wyżej odwołań zawartych w części prawnej uzasadnienia, do Wikipedii sięgają w tym wypadku same strony. Ich swoboda w korzystaniu z Wikipedii jako punktu odniesienia w argumentacji jest w naturalny sposób większa. Równocześnie, mogą one korzystać z niej w dużo szerszym zakresie – także w sposób czysto instrumentalny, wyłącznie w celu poszukiwania punktu oparcia dla swojego stanowiska. Argumenty te nie muszą zmierzać natomiast do sformułowania twierdzeń i ustaleń obiektywnych, które są właściwe dla uzasadnień orzeczeń.

Sądy wypowiadają się także wprost na temat możliwości korzystania z Wikipedii w postępowaniu. Opinie na temat dopuszczalności wykorzystania tego źródła wiedzy są podzielone, przeważa jednak niechętny stosunek do posługiwania się informacjami z Wikipedii przez sądy. Jak zauważono, Wikipedia jest „nieprofesjonalną encyklopedią tworzoną przez internautów, co nadaje jej mniejszy walor miarodajności”⁶⁵. Nie uważa się jej za wystarczająco przekonujące źródło wiedzy⁶⁶, wydruk zaś z Wikipedii nie jest traktowany jako miarodajne źródło dowodowe⁶⁷. Sądy odnosząc się wprost do kwestii korzystania z Wikipedii wypowiadają się o niej z dystansem, podkreślając zwłaszcza jej mniejszą wiarygodność. Wypowiedziom tym przeczy jednak, w dorozumiany sposób, opisana wyżej dość częsta praktyka powoływania Wikipedii w uzasadnieniach, przede wszystkim jako źródła argumentacji w części prawnej. Wskazują one, że wbrew czynionym niekiedy wyraźnym deklaracjom, praktyka orzecznicza obdarza Wikipedię implicite pewnym zaufaniem – bez wątpienia zaś brak w tym zakresie jednolitego stanowiska.

Co interesujące, w jednym z wyroków⁶⁸ sąd wprost dopuścił posłużenie się specjalistycznymi informacjami zawartymi w Wikipedii (i na innych stronach internetowych) ze względu na to, że żaden biegły sądowy mogący sporządzać opinię w sprawie nie dysponuje odpowiednią wiedzą w obszarze, jaki był potrzebny do rozstrzygnięcia sprawy (istota i proces stosowania tampodruku). W orzeczeniu tym sąd stwierdził dodatkowo, że judykatura (a nawet więcej – „ugruntowane orzecznictwo”) zasadniczo nie kwestionuje możliwości posługiwania się tego rodzaju źródłem wiedzy.

Sytuacja ta pokazuje jeszcze inną istotną kwestię – posłużenie się Wikipedią zamiast opinią biegłego z zakresu niezbędnego do rozstrzygnięcia sprawy. Z jednej strony, nie w każdej sytuacji powołanie biegłego jest możliwe, właściwe czy rzeczywiście potrzebne. Z drugiej jednak strony, trudno jest prawnikowi ocenić rzetelność informacji i odpowiednio wykorzystać wiedzę specjalistyczną z zakresu medycyny, budownictwa itd.

Wikipedia z zasady nie jest natomiast wykorzystywana jako źródło wiedzy o przepisach prawa. Są one dostępne w publicznych, oficjalnych zbiorach i zwykle nie ma potrzeby posiłkowania się źródłami o charakterze prywatnym. Wyjątkiem są te sytuacje, w których sądy pracy orzekają o kwestiach związanych m.in. z przyznaniem emerytury i renty (w tym renty za pracę w szczególnych warunkach). Podstawę orzekania w tych sprawach stanowią dawne regulacje, będące aktami o szczególnym charakterze, które nie zostały promulgowane w sposób właściwy aktom prawnym – a w konsekwencji, nie są dostępne tradycyjną drogą. W celu odnalezienia tych aktów sądy wykorzystują więc inne dostępne narzędzia, także źródła internetowe – wśród nich Wikipedię⁶⁹.

[/hidepost]