Zakres przedmiotowy stosowania art. 114 § 1 i 2 ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych

(inne teksty tego autora)

[hidepost]
Konieczne jest jednak podkreślenie, że jakkolwiek wyraźne jest powinowactwo pomiędzy prawem dyscyplinarnym i prawem karnym sensu largissimo, postępowanie dyscyplinarne w żadnym razie nie jest postępowaniem karnym. Trybunał Konstytucyjny dobitnie wskazał, że postępowanie dyscyplinarne nie tylko nie jest tożsame z postępowaniem karnym, lecz również nie stanowi wymiaru sprawiedliwości w rozumieniu art. 175 ust. 1 Konstytucji RP⁶. Tego stanu rzeczy nie zmienia obowiązywanie nakazu odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu postępowania karnego w postępowaniu dyscyplinarnym. Przepisy Kodeksu mają bowiem zastosowanie tylko w takim zakresie, jaki wynika z prawa o ustroju sądów powszechnych, z uwzględnieniem specyfiki postępowania dyscyplinarnego⁷. Skoro więc postępowanie dyscyplinarne nie przekształca się w postępowanie karne, to w konsekwencji nie można domagać się w jego toku respektowania tych samych standardów proceduralnych, jakie obowiązują w procesie karnym, mimo że skutki ­niektórych kar dyscyplinarnych (złożenie sędziego z urzędu na podstawie art. 109 § 1 pkt 5 PrUSP) mogą być równie dotkliwe jak środki karne orzekane w toku procesu karnego⁸.

Zdaniem Sądu Najwyższego, które w pełni zasługuje na aprobatę, charakter postępowania dyscyplinarnego nie wymaga tak wysokich standardów, jakie zostały przewidziane w procesie karnym, stąd dopuszczalne są regulacje charakteryzujące się wysokim stopniem odformalizowania⁹. Uzasadnieniem tego poglądu jest fakt, że odpowiedzialność karna ma charakter wyjątkowy (ultima ratio), czego przejawem jest m.in. obowiązywanie zasady nullum crimen sine lege poenali anteriori, niemającej swego odpowiednika na gruncie odpowiedzialności dyscyplinarnej, gdzie delikty dyscyplinarne zostały określone bardzo ogólnie, z reguły jako czyny godzące w godność zawodu i dobro służby¹⁰. Te argumenty przemawiają za przyjęciem, że nie ma potrzeby nadawania obwinionemu w postępowaniu dyscyplinarnym identycznego statusu jak ten, który w procesie karnym posiada oskarżony, nie musi być także zachowany ten sam tryb procedowania, ani taki sam formalizm czynności procesowych.

Odpowiednie stosowanie przepisów KPK i Części ogólnej KK w postępowaniu dyscyplinarnym przeciwko sędziom

Odnosząc się w dalszym ciągu do problematyki odpowiedniego stosowania przepisów KPK i Części ogólnej KK do postępowania w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego „przez które mam na myśli zarówno postępowanie wyjaśniające, jak i postępowanie dyscyplinarne sensu stricto (postępowanie przed sądem dyscyplinarnym)”, należy przede wszystkim ustalić, co oznacza odpowiednie stosowanie przepisów. Odkodowanie tego pojęcia jest kluczowe dla określenia, do przeprowadzenia jakich czynności jest uprawniony rzecznik dyscyplinarny w toku postępowania wyjaśniającego prowadzonego w trybie art. 114 § 2 PrUSP, a także w jakim zakresie jest uprawniony do wstępnego ustalenia okoliczności koniecznych dla stwierdzenia znamion przewinienia dyscyplinarnego, o czym mowa w art. 114 § 1 PrUSP.

Zarówno w doktrynie prawa, jak i judykaturze zajmowano się pojęciem, o którym mowa. Nakaz odpowiedniego stosowania przepisów KPK (oraz Części ogólnej KK), jak słusznie podnosił M. Hauser, oznacza nakaz posłużenia się analogią z ustawy jako sposobem stosowania prawa w wypadkach wskazanych przez przepis odsyłający¹¹.

Zdaniem Sądu Najwyższego odpowiednie stosowanie oznacza respektowanie reguł wyrażonych w przepisach stanowiących zakres odniesienia, tj. normujących dane zagadnienie¹². Polega zatem, co do zasady, na zmianie dyspozycji przepisu odpowiednio stosowanego, z uwagi na odmienne ukształtowanie modelu postępowania w różnych procedurach: dyscyplinarnej i karnej¹³.

Odpowiednie stosowanie może nastąpić w trzech formach:

1)   jako zastosowanie wprost konkretnego przepisu KPK;

2)   zastosowanie przepisu KPK z odpowiednimi modyfikacjami;

3)   odmowa zastosowania przepisu KPK ze względu na określone różnice¹⁴.

Te same zasady odpowiedniego stosowania odnoszą się do stosowania w postępowaniu dyscyplinarnym wobec sędziów przepisów Części ogólnej KK.

Całkowicie błędne jest zatem założenie, że odpowiednie stosowanie przepisów Kodeksu postępowania karnego i Części ogólnej KK może polegać jedynie na zastosowaniu ich w postępowaniu dyscyplinarnym wprost, bez jakichkolwiek modyfikacji. Obowiązek respektowania reguł stanowiących zakres odniesienia wyklucza taką możliwość, co w konsekwencji zmusza organ dokonujący wykładni prawa do ustalenia, w jakiej formie (wprost, z modyfika­cjami, odmowa zastosowania) zastosować odpowiedni przepis KPK.

[/hidepost]