Zarzuty odwoławcze obrońcy oskarżonego

dr Katarzyna Sychta

[hidepost]

Zarzuty obrońcy oskarżonego z perspektywy lex ferenda

Aktualne trendy ustawodawcze zmierzają do uformowania procesu karnego jako sporu rozstrzyganego przez całkowicie zdystansowanego arbitra w oparciu o materiał dowodowy prezentowany wyłącznie przez strony stosunku spornego. Idealne ujęcie procesu w typie kontradyktoryjnym zakłada, że także decyzja o wytyczeniu nieprzekraczalnego pola kontroli odwoławczej powinna stanowić wyłączną prerogatywę strony konfliktu, nieakceptującej sposobu jego likwidacji przez pierwszoinstancyjnego arbitra. Wieloletnie prace legislacyjne mające precyzyjne odseparować typową aktywność procesową do kategorii ścigania, obrony i orzekania, jednocześnie przyporządkowując ją poszczególnym podmiotom zasadniczego stosunku spornego, jesienią 2013 r. doprowadziły do uchwalenia ustawy konstytuującej nowy model procedowania w przedmiocie odpowiedzialności karnej²³. Zmodyfikowany przebieg działań zmierzających do rozstrzygnięcia kwestii winy i sankcji za czyn zarzucony oskarżonemu zacznie funkcjonować od 1.7.2015 r. Ponieważ, modyfikacje objęły przepisy określające obligatoryjne składniki skargi odwoławczej oraz kryteria wytyczające zasadniczo nieprzekraczalne pole objęte kontrolą instancyjną, konieczne staje się rozważenie, czy konsekwencją jest zmiana znaczenia zarzutów formułowanych przez obrońcę oskarżonego.

Otóż, lex ferenda, abstrahując od zawodowego lub niezawodowego statusu skarżącego, zobowiązuje każdorazowego autora pisemnej skargi odwoławczej do wskazania w jej treści:

1) kwestionowanych rozstrzygnięć lub ustaleń (tj. zakresu zaskarżenia);

2) subiektywnych twierdzeń o istnieniu uchybień popełnionych przez sąd pierwszoinstancyjny (tj. zakresu zarzutów) oraz

3) sugerowanych przez skarżącego rozstrzygnięć sądu odwoławczego (tj. wniosków odwoławczych)²⁴.

Lex ferenda inaczej niż dotychczas określa także kryteria wyznaczające obszar kontrolny. Nie zmieniając zawężonego modelu kontroli apelacyjno-kasacyjnej, ustawodawca przestał traktować granice środka odwoławczego jako podstawowy czynnik determinujący zasadniczo nieprzekraczalny zakres kontroli instancyjnej. Z treści przepisów określających obszar podlegający sprawdzeniu przez sąd odwoławczy usunięto bowiem nazwę „granica”. Zastąpiło ją jednoczesne odwołanie do granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów – równocześnie sprecyzowano, że zakres zaskarżenia wyznaczający nieprzekraczalne pole kontroli odwoławczej obejmuje zarówno kwestionowane w treści pisemnej skargi rozstrzygnięcia lub zrekonstruowane okoliczności faktyczne oraz rozstrzygnięcia, co prawda niekwestionowane expressis verbis w treści skargi apelacyjnej, ale objęte domniemaniem prawnym²⁵ (tzw. rozszerzony zakres zaskarżenia określony w art. 447 § 1–3 KPK).

Lex ferenda zwiększa ilość domniemań prawnych dotyczących zakresu kontroli odwoławczej. Poza dwoma dotychczasowymi domniemaniami, nakazującymi skontrolowanie całości wyroku w razie zaskarżenia winy oraz analizę ogółu rozstrzygnięć o karze i środkach karnych, pomimo zakwestionowania wyłącznie kary, od 1.7.2015 r. rozszerzony zakres zaskarżenia znajdzie zastosowanie także w razie kontroli dokonywanej w razie zaskarżenia expressis verbis wyłącznie środka karnego. Zakres analizy sądu odwoławczego obejmie wówczas całość rozstrzygnięcia o środkach karnych (art. 447 § 3 zd. pierwsze KPK).

Zmianę kryterium określającego zasadniczo nieprzekraczalny obszar kontroli połączono z eliminacją ogólnej metody określenia przypadków usprawiedliwiających totalną kontrolę częściowo tylko zaskarżonego orzeczenia – jako tych, które przewidziano w konkretnych przepisach zezwalających na przekroczenie zakreślonego skargą pola kontroli odwoławczej²⁶. Klauzulę odsyłającą zastąpiono enumeratywnym, zbiorczym wyliczeniem wszystkich konkretnych przypadków poszerzonej kontroli odwoławczej.

Lex ferenda wytyczając przedmiotowy i podmiotowy zakres rozpoznania sprawy w instancji odwoławczej szczegółowo wylicza wszystkie przypadki kontroli totalnej. Zgodnie z brzmieniem art. 433 § 1 KPK, sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w zakresie szerszym niż zakreślony przez granice zaskarżenia, rozszerzony zakres zaskarżenia oraz granice podniesionych zarzutów w wypadkach wskazanych w art. 435, art. 439 § 1, art. 440 i 455.

Zmodyfikowana nomenklatura przepisu określającego obszar podlegający kontroli odwoławczej (tj. art. 433 § 1 KPK) została w ten sposób skorelowana z regulacją poszczególnych zezwoleń na orzekanie poza zakwestionowanym fragmentem orzeczenia pierwszoinstancyjnego (art. 435, art. 439 § 1, art. 440 oraz 455 KPK).
[/hidepost]