Zasada jawności w postępowaniu cywilnym
[hidepost=1]
dr Katarzyna Gajda-Roszczynialska – autorka jest sędzią Sądu Rejonowego dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie, delegowanym na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego na stanowisko asystenta w Sądzie Najwyższym, członkiem komitetu redakcyjnego „Polskiego Procesu Cywilnego”, wykładowcą Centrum ARS UJ.
1 Tak: m.in.: F. Słotwiński, O zasadach na których przepisy postępowania sądowego cywilnego opierać się powinny, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego”, T. III, 1847, (og.z.T. XVIII), s. 133 i n.; K. Stefko, Główne zasady polskiej procedury cywilnej, PPiA Nr 1/1929, s. 23; W. Miszewski, Jawność w procesie cywilnym w związku z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, NPC Nr 1/1933, s. 11; W. Broniewicz, Jawność jako konstytucyjna zasada procesu cywilnego Polski Ludowej, NP Nr 5–6/1954, s. 83. Zob. także N. Anders, Fundamental Principles of Civil Procedure: Order Out of Chaos [w:] Civil Litigation in a Globalising World, Haga 2012, pod red. X.E. Kramer, C.H. van Rhee, s. 23 i n.
2 W. Broniewicz, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2008, s. 57.
3 Zob. N. Anders [w:] op. cit., s. 33 i n.
4 Tak: A. Łazarska, Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012, s. 46 i n.
5 Tak: R. Perrot, Le principe de la publicité dans la procédure civile, „Annales de la faculté de droit de Toulouse” 1968, T. 16, s. 227.
6 S. Kruszelnicki, Zasady procesu cywilnego według polskiej procedury cywilnej, „Głos Sądownictwa” Nr 9/1931, s. 476; W. Siedlecki [w:]W. Siedlecki, Z. Świeboda, Postępowanie cywilne, Warszawa 2004, s. 63.
7 Tak: K. Stefko, op. cit., s. 23.
8 Zob. E. Waśkowski, Podręcznik procesu cywilnego. Ustrój sądów cywilnych. Postępowanie sporne, Wilno 1932, s. 104–105.
9 Zob. R. Stober, Zum Informationsanspruch der Presse gegenüber Gerichten, „Deutsche Richterzeitung” Nr 3/1980, s. 6 i n.; R. Stober, Zum Informationsanspruch der Presse gegenüber Privatpersonen Archiv des Presserechts 1981, s. 395; M. Stanowska, Udostępnianie dziennikarzom akt sądowych i prokuratorskich, PS Nr 10/2001, s. 70 i n.
10 S. Kruszelnicki, Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, Poznań–Kraków–Warszawa 1938, s. 104.
11 T. jedn. Dz.U. z 1950 r. Nr 43, poz. 394 ze zm.
12 Szerszej zob. T. Stawecki, Jawność jako wartość prawa, „Studia Iuridica”, Nr XLIII/2004, s. 217 i n.
13 Zob. J. Rideau, Jeux d’ombres et de lumieres en Europe (w:) J. Rideau (red.), La transparence dans l’Union européenne. Mythe ou principe juridique?, Paris 1999, s. 5.
14 Szerzej zob. T. Stawecki, op. cit., s. 217 i n.
15 Dostępna na: www.unesco.pl.
16 Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.
17 Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167.
18 Green Paper on Public Sector Information in the Information Society, COM (1998) 585, wersja ostateczna z 20.1.1999 r.
19 Dostępna w: J. Jasudowicz, Administracja wobec praw człowieka, Toruń 1997, s. 99.
20 Wersja skonsolidowana: Dz.Urz. C Nr 83 z 30.3.2010 r., s. 1 i n.; dalej jako: TUE.
21 Wersja skonsolidowana: Dz.Urz. C Nr 83 z 30.3.2010 r., s. 47 i n.; dalej jako: TFUE.
22 Zob. M. Szwarc, Dostęp do dokumentów instytucji Wspólnot Europejskich [w:] Unia Europejska. Prawo instytucjonalne i gospodarcze, pod red. A. Łazowskiego, Warszawa 2005, s. 375.
23 Dz.Urz. C Nr 83 z 30.3.2010 r., s. 389 i n.; dalej jako KPP.
24 Tak: V. Bazzocchi, The European Charter of Fundamental Rights and the Courts [w:] G. di Federico, The EU Charter of Fundamental Rights. From Declaration to Binding Instrument, London-New York 2011, s. 75.
25 Zob. N. Półtorak [w:] Karta praw podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, pod red. A. Wróbla, Warszawa 2012, s. 1248–1249.
26 Ibidem, s. 1245–1246.
27 Zob. wyrok TS z 4.12.2003 r., C-63/01, Samuel Sidney Evans przeciwko The Secretary of State for the Environment, Transport and the Regions i The Motor Insurers’ Bureau, Zb.Orz. 2003, s. I-14447, pkt 56.
28 Tak: wyrok TS z 10.4.2003 r., C-276/01, Joachim Steffensen, Zb.Orz. 2003, s. I-3735, pkt 77.
29 Zob. wyrok TS z 11.1.2000 r., C-174/98 P i C-189/98 P, Królestwo Niderlandów i Gerard van der Wal przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, Zb.Orz. 2000, s. I-1, pkt 17.
30 Zob. A. Wróbel [w:] Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, pod red. A. Wróbla, Warszawa 2013, s. 4–7.
31 C-411/10 i C-493/10 N.S. przeciwko Secretary of State for the Home Department et M.E. i inni przeciwko Refugee Applications Comissioner i Minister for Justice, Equality and Law Reform, Zb.Orz. 2011.
32 Szerzej na ten temat zob. Jawność procesu karnego, pod. red. J. Skorupki, Warszawa 2012, s. 1 i n.
33 Szerszej na ten temat zob.: T. Górzyńska, Prawo do informacji i zasada jawności administracyjnej, Kraków 1999.
34 Ustawa konstytucyjna Rzeczypospolitej Polskiej z 17.3.1921 r., Dz.U. Nr 44, poz. 267 ze zm.
35 Ustawa konstytucyjna z 23.4.1935 r., Dz.U. Nr 30, poz. 227.
36 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 22.7.1952 r., t. jedn.: Dz.U. z 1976 r. Nr 7, poz. 36 ze zm.
37 Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.; dalej jako: PrUSP.
38 Dz.U. Nr 38, poz. 249 ze zm.; dalej jako: RegUrzSP.
39 S. Kruszelnicki, Zasady…, op. cit., s. 475; E. Waśkowski, Podręcznik…, op. cit., s. 103; W. Miszewski, op. cit., s. 13; W. Broniewicz, Jawność…, op. cit., s. 84.
40 Szerzej na ten temat zob. P. Rylski, T. Zembrzuski, Rozpoznawanie spraw cywilnych na posiedzeniu niejawnym, PS Nr 6/2006, s. 86.
41 Zob. S. Jabłoński, Sprawozdanie sędziego w procesie cywilnym, PPC Nr 13–15/1938, s. 398–403.
42 Ibidem, s. 398.
43 Por. W. Siedlecki, Zasady wyrokowania w procesie cywilnym, s. 284–285.
44 III CZP 83/11, Biul. SN Nr 1/2012, s. 7 wraz z aprobującą glosą K. Markiewicza, PS Nr 10/2012, s. 112 i n.
45 W doktrynie tak: W. Siedlecki [w:] J. Policzkiewicz, W. Siedlecki, E. Wengerek, Postępowanie nieprocesowe, Warszawa 1973, s. 56; Z. Świeboda, Posiedzenia sądu w postępowaniu cywilnym, NP Nr 5–6/1982, s. 123–124.
46 W doktrynie odmiennie: B. Dobrzański [w:] Kodeks postępowania cywilnego. T. I. Komentarz, pod red. Z. Resicha, W. Siedleckiego, s. 775 i 777; J. Krajewski, Postępowanie nieprocesowe, Toruń 1973, s. 53; K. Korzan, Postępowanie nieprocesowe, Warszawa 2004, s. 170–171; P. Telenga [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz, pod red. A. Jakubeckiego, Kraków 2005, s. 802; P. Rylski, T. Zembrzuski, op. cit., s. 104; A. Bartoszewicz, Postępowanie o uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu, Warszawa 2007, s. 137; I. Gromska-Szuster [w:] Kodeks postępowania cywilnego. T. I. Komentarz, pod red. T. Wiśniewskiego, H. Doleckiego, Warszawa 2011, s. 515.
47 W literaturze prawidłowo przyjmuje się, że art. 735 KPC ma zastosowanie także przy rozstrzyganiu innych kwestii związanych z zabezpieczeniem, w szczególności w razie orzekania o uchyleniu lub zmianie zabezpieczenia (tak: T. Ereciński [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T. III. Postępowanie rozpoznawcze. Postępowanie zabezpieczające, pod red. T. Erecińskiego, s. 644–645), o upadku zabezpieczenia, o kosztach postępowania zabezpieczającego, o przeznaczeniu kwot uzyskiwanych z zarządu przymusowego na zaspokojenie uprawnionego.
48 Szerzej na ten temat zob. Ł. Błaszczak, M. Ludwik, Sądownictwo polubowne (arbitraż), Warszawa 2007, s. 143;T. Ereciński, K. Weitz, Sąd arbitrażowy, Warszawa 2008, s. 49; J. Rajski, Zagadnienia poufności w arbitrażu handlowym, PPH Nr 6/2001, s. 1; T. Strumiłło, Zasady postępowania arbitrażowego, ADR Nr 3/2009, s. 77.
49 Zob. Ł. Błaszczak, M. Ludwik, op. cit., s. 143; T. Ereciński, K. Weitz, op. cit., s. 49; J. Rajski, op. cit., s. 4; T. Strumiłło, op. cit., s. 77.
50 Zob. postanowienie SN: z 20.10.1987 r., IV CZ 147/87, Legalis; z 7.1.2003 r., I PZ 104/02, OSNP Nr 13/2004, poz. 231; z 25.11.1997 r., I CZ 142/97, Legalis; z 12.9.2001 r., I PZ 59/01, OSNP Nr 17/2003, poz. 416; z 10.3.2000 r., IV CZ 18/00, OSNC Nr 10/2000, poz. 181; z 17.1.2007 r., I PZ 25/06, OSNP Nr 5–6/2008, poz. 72; wyrok SN z 3.4.2001 r., I PKN 818/00, OSNP Nr 2/2003, poz. 3.
51 III CZP 83/11, zob. przyp. 42, wraz z aprobującą glosą K. Markiewicza, op. cit., s. 112 i n.
52 Zob. wyrok SN z 10.7.1974 r., II CR 331/74, OSNC Nr 5/1975, poz. 84; postanowienie SN z 23.10.2007 r., III CSK 126/07, Legalis; wyroki SN: z 7.11.2007 r., CSK 339/07, Lex nr 485859; z 3.7.2007 r., I UK 40/07, OSNAPiUS Nr 15–16/2008, poz. 236; postanowienie SN z 3.11.2010 r., V CSK 126/10, Legalis.
53 W szczególności brak jest w tym zakresie wyraźnej regulacji, jak np. w § 169 niemieckiego GVG (Gerichtsverfassungsgesetz), czy też § 21 fińskiej ustawy o publiczności (otwartości) sądowych postępowań w sądach powszechnych (370/2007).
54 M. Stanowska, op. cit., s. 71.
55 Zob. w literaturze niemieckiej odnośnie tego problemu R. Stober, Zum Informationsanspruch der Presse gegenüber Gerichten, op. cit., s. 6 i n.
56 Wyraźnie taka możliwość jest dopuszczona przykładowo w prawie niemieckim, gdzie dostęp do akt przez podmioty trzecie uzależniony jest od wykazania interesu prawnego (zob. L. Rosenberg, K.H. Schwab, P. Gottwald , Zivilprozessrecht, München 2009, s. 114–115). Z kolei fińska ustawa o publiczności (otwartości) sądowych postępowań w sądach powszechnych (370/2007) w art. 7–13 ustanawia zasadę jawności akt sądowych i reguluje zasady dostępu do nich. Regulacje w tym zakresie występują także w prawie francuskim.
57 Tak M. Jędrzejewska aktualizacja K. Weitz, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T. T. Postępowanie rozpoznawcze, Warszawa 2012, s. 155.
58 Zob. M. Stanowska, op. cit., s. 82–83.
59 Zob. W. Miszewski, op. cit., s. 15–17.
60 Szerzej na ten temat: zob. J. Misztal-Konecka, Informacje niejawne w postępowaniu cywilnym, PS Nr 6/2012, s. 98 i n.
61 W. Miszewski, op. cit., s. 17.
62 Tak: F. De Trembaly, cytowane za E. Waśkowskim, System postępowania cywilnego, Wilno 1932, s. 154.
[/hidepost]