Zarzuty odwoławcze obrońcy oskarżonego

Przedmiot poniższych rozważań stanowi ustalenie znaczenia zarzutów odwoławczych formułowanych przez obrońcę oskarżonego. Subiektywne twierdzenia o nieprawidłowościach popełnionych przez sąd I instancji stanowią obligatoryjny składnik skarg odwoławczych pochodzących od podmiotów zawodowo przygotowanych do występowania przed sądem, tj. obrońców, pełnomocników oraz oskarżycieli publicznych. W przeciwieństwie jednak do zarzutów formułowanych przez profesjonalistów działających na niekorzyść oskarżonego, twierdzenia o błędach formułowane przez obrońcę nie należą do kategorii obligatoryjnych elementów skargi determinujących jej granice. De lege lata nieprzekraczalne pole kontroli uruchomionej przez obrońcę tworzy kwestionowany fragment zaskarżonej decyzji, nie zaś tezy o uchybieniach popełnionych w sądzie I instancji. Poprzez sygnalizację uchybień profesjonalny przedstawiciel oskarżonego jedynie zabezpiecza rozpoznanie błędów szczególnie go niepokojących oraz dynamizuje działania kontrolne sądu odwoławczego. Przepisy wchodzące w życie w dniu 1.7.2015 r. zmieniają znaczenie ogółu zarzutów, w tym subiektywnych twierdzeń o błędach orzeczniczych formułowanych przez zawodowego przedstawiciela oskarżonego. Lex ­ferenda kwalifikuje bowiem wszystkie zarzuty do kategorii elementów współkształtujących zasadniczo nieprzekraczalne pole objęte kontrolą instancyjną.
[hidepost]

Zarzuty odwoławcze – zarys problematyki

Minimum minimorum każdej skargi inicjującej zwyczajne postępowanie odwoławcze stanowi dopełnienie wymogów stawianych ogółowi pism procesowych, wskazanie zakresu zaskarżenia, tj. kwestionowanych fragmentów pierwszoinstancyjnego rozstrzygnięcia oraz sformułowanie wniosków odwoławczych, będących supozycjami pod adresem sądu odwoławczego co do oczekiwanego przez podmiot skarżący sposobu rozstrzygnięcia sprawy. Standard zwyczajnych skarg odwoławczych zwiększa się w przypadku podważenia orzeczenia przez podmioty zawodowo przygotowane do występowania przed sądem. Obligatoryjny składnik środków odwoławczych wnoszonych od pierwszoinstancyjnych orzeczeń przez adwokata, radcę prawnego lub prokuratora stanowią bowiem zarzuty odwoławcze i motywy je uzasadniające. Nazwę zarzuty definiuje się jako subiektywne twierdzenia skarżącego o nieprawidłowościach popełnionych przez sąd I instancji w toku postępowania lub w treści finalizującego je orzeczenia.

Formalna konstrukcja zarzutu ma strukturę trójelementową. Pierwszym składnikiem konstrukcji jest czasownik „zarzucam” użyty w liczbie pojedynczej. Celem posłużenia się sformułowaniem wskazującym na subiektywny charakter późniejszych twierdzeń jest identyfikacja autora apelacji. Kolejną formalnie wyodrębnianą część w konstrukcji zarzutu stanowi ogólne wskazanie uchybień, rzekomo popełnionych w toku postępowania pierwszoinstancyjnego. Nieprawidłowości opisywane są poprzez posłużenie się nomenklaturą, stanowiącą odwzorowanie względnych i bezwzględnych przyczyn odwoławczych. Ostatnim elementem struktury zarzutu jest wskazanie konkretnego naruszenia w zakresie prawa materialnego, procedury, zgodności ustaleń faktycznych stanowiących podstawę kontrolowanego orzeczenia z obiektywną rzeczywistością oraz trafności i sprawiedliwości rozstrzygnięć zawartych w zakwestionowanej decyzji.

Argumentacja uzasadniająca subiektywne twierdzenia o błędach rzekomo będących udziałem sądu I instancji zależy od ich rodzaju. Podmiot fachowy skarżący orzeczenie jest każdorazowo zobligowany do szczegółowej charakterystyki uchybienia popełnionego, jego zdaniem, przez sąd I instancji. Z kolei profesjonalista, podważający orzeczenie ze względu na niektóre uchybienia kwalifikowane jako względne przyczyny odwoławcze, powinien wykazać prawdopodobieństwo wpływu podnoszonych wadliwości na treść kwestionowanego wyroku¹. Część motywacyjna może zawierać też przyczyny dysproporcji pomiędzy karą lub środkiem karnym, wymierzonymi i należnymi stosownie do prawidłowo użytych dyrektyw ich wymiaru².

Dopełnienie wymogów związanych ze sformułowaniem i uzasadnieniem zarzutów podlega dwukrotnej kontroli. Pierwszym podmiotem kontrolującym jest prezes sądu I instancji, w drugiej kolejności istnienie subiektywnych twierdzeń o uchybieniach poddaje procedurze sprawdzającej sąd odwoławczy. Kontrola w sądzie I instancji może zakończyć się wydaniem decyzji tamującej rozpoznanie środka odwoławczego pozbawionego wskazania uchybień rzekomo pełnionych przy rozpoznaniu i rozstrzyganiu sprawy. Prezes sądu I instancji, w razie braku reakcji podmiotu wykwalifikowanego w terminie 7 dni od wezwania do uzupełnienia skargi o brakujące zarzuty, odmawia bowiem jej przyjęcia zarządzeniem (art. 429 § 1 KPK). Efektem sprawdzenia dokonywanego przez sąd ad quem może być z kolei decyzja likwidująca postępowanie etapowe, uruchomione wskutek skargi pozbawionej zarzutów odwoławczych. Sąd odwoławczy postanowieniem pozostawia bowiem bez rozpoznania przyjęty środek odwoławczy – wówczas, gdy po stwierdzeniu faktu przyjęcia środka odwoławczego, pomimo braku lub nieskuteczności pierwszego wezwania do uzupełnienia braków formalnych skargi, bezskutecznie powtórzono procedurę zmierzającą do uzupełnienia skargi o nieumieszczone w niej zarzuty (art. 430 § 1 w zw. z art. 429 § 1 KPK)³.
[/hidepost]