Funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości w Rumunii podczas pandemii koronawirusa

Z dniem 16.3.2020 r. wszedł w życie Dekret nr 195, wydany przez Prezydenta Rumunii Klausa Iohannisa. Na jego podstawie wprowadzono stan wyjątkowy na terytorium całego kraju. Będzie on obowiązywał przez okres 30 dni, począwszy od 16.3.2020 r. W dekrecie tym wskazano poszczególne prawa obywatelskie, których stosowanie zostało ograniczone.

I. Rozwiązania dotyczące orzekania w sprawach cywilnych

W czasie obowiązywania stanu wyjątkowego działalność sądów rumuńskich jest ograniczona do spraw szczególnie pilnych. W takich przypadkach, jeśli to możliwe, rozprawy są prowadzone w formie wideokonferencji, zaś komunikacja pomiędzy stronami oraz wymiana pism procesowych następuje za pośrednictwem faksu, poczty elektronicznej lub innych obsługiwanych środków informatycznych. W ten sam sposób następuje potwierdzenie ich otrzymania lub doręczenia.

Wykaz spraw określanych jako szczególnie pilne sporządziły: Najwyższy Sąd Kasacyjny i Sąd Najwyższy oraz odpowiednie Sądy Apelacyjne zgodnie z dekretem, a Najwyższa Rada Sądownictwa podjęła działania zmierzające do ujednolicenia praktyki ich stosowania. Najwyższa Rada Sądownictwa w dniu 24.3.2020 r. wydała decyzję nr 417, w której wskazano sprawy, w których orzekanie nie zostało zawieszone. Są to sprawy dotyczące ochrony nieletnich, skarg na czynności komornika i przymusowej egzekucji, wniosków o zabezpieczenie, wniosków o zawieszone wykonanie orzeczenia oraz wszelkich innych, które można uznać za szczególnie pilne.

W celu zapewnienia szybkiego rozpatrzenia spraw uznanych za pilne sądy, biorąc pod uwagę zasady reżimu sanitarnego ustanowionego decyzjami Krajowego Komitetu ds. Szczególnych Sytuacji Nadzwyczajnych, mogą wyznaczyć krótkie terminy procesowe rzędu 1–2 dni lub odraczać rozprawy na wniosek stron lub z urzędu.

W pozostałych sprawach, które nie są uważane za pilne, postępowania są w całości zawieszone i w tym zakresie nie ma potrzeby wydawania żadnych decyzji. Zostaną wznowione automatycznie, gdy stan wyjątkowy ustanie. Wówczas w ciągu 10 dni zostaną podjęte decyzje w celu ustalenia nowych dat rozprawy, a strony zostaną wezwane na nowe terminy rozpraw. Terminy rozpatrywania odwołań w przypadkach, które nie są szczególnie pilne i które zawisły w dacie ustanowienia stanu wyjątkowego, zostały przerwane i będą wznawiane na takich samych zasadach po dacie ustania stanu wyjątkowego.

Działania w zakresie egzekwowania orzeczeń są prowadzone wyłącznie w przypadkach, w których możliwe jest przestrzeganie zasad sanitarnych określonych w dekrecie. Orzekanie w innych sprawach cywilnych zostało całkowicie zawieszone na okres stanu wyjątkowego, bez konieczności wydawania postanowień o zawieszeniu postępowania zgodnie z art. 42 ust. 6 Dekretu. Orzekanie w sprawach cywilnych, które nie są pilne, będą wznowione z urzędu, a w ciągu 10 dni od ustania stanu wyjątkowego sądy podejmą odpowiednie środki w celu ustalenia dat rozprawy i wezwania stron.

II. Rozwiązania dotyczące prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz orzekania w sprawach karnych

Czynności dochodzeniowe będą prowadzone wyłącznie w sprawach wskazanych w dekrecie oraz w sprawach uznanych przez prokuratora za pilne: sprawy, w których zastosowano lub wnioskowano o zastosowanie środków zapobiegawczych, sprawy dotyczące ochrony pokrzywdzonych i świadków, sprawy dotyczące stosowania środków bezpieczeństwa medycznego i sprawy, w których pokrzywdzonymi są nieletni; czynności dochodzeniowe, których opóźnienie zagroziłoby utratą dowodów lub brakiem zatrzymania podejrzanego/oskarżonego oraz czynności w ramach wstępnego przesłuchania; sprawy pilne z uwagi na cel krajowego stanu wyjątkowego, a także wszystkie inne pilne sprawy według uznania prokuratora.

Postępowania sądowe w zakresie nadzoru nad postępowaniem przygotowawczym i rozpraw zostają zawieszone na okres stanu wyjątkowego, z wyjątkiem: spraw pilnych uznanych za takie przez sędziego izby przygotowawczej sprawującego nadzór nad postępowaniem przygotowawczym lub sądu, a także przypadków wskazanych w dekrecie (zbrodnie, środki zapobiegawcze, odwołania od decyzji w zakresie zajęcia majątku, międzynarodowa współpraca sądowa, środki dotyczące ochrony ofiar i świadków, środki bezpieczeństwa medycznego, przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu narodowemu, terroryzmowi lub praniu pieniędzy).

Zawieszono bieg terminów prekluzyjnych dotyczących wydawania orzeczeń, na złożenie środków odwoławczych orzeczeń dotyczące takich skarg. Terminy składania odwołań w sprawach karnych (z wyjątkiem przypadków zmęczonych zgodnie z dekretem) są przerywane. Po zakończeniu stanu wyjątkowego rozpocznie się bieg nowych terminów o takim samym czasie trwania. Przedawnienie dotyczące odpowiedzialności karnej zostaje zawieszone w stanie wyjątkowym w przypadkach, w których dochodzenie karne nie jest prowadzone oraz w przypadkach, w których postępowanie karne jest zawieszone.

Przesłuchania osób pozbawionych wolności odbywają się w drodze wideokonferencji. Publiczne przetargi na sprzedaż majątku ruchomego zajętego w postępowaniu karnym są zawieszone. Wprowadzono domniemanie zgody na przekazywanie dokumentów procesowych w sprawach karnych za pośrednictwem poczty elektronicznej, a w razie potrzeby organy sądowe pilnie zwrócą się telefonicznie o wskazanie adresów e-mail w celu przesłania dokumentów.

Korzystanie z niektórych praw osób pozbawionych wolności lub tymczasowo aresztowanych zostało zawieszone, a czas rozmów telefonicznych i internetowych został odpowiednio wydłużony.