Sprawozdanie z konferencji „Zarządzanie sądami a dostęp do wymiaru sprawiedliwości”

W dniu 8.12.2017 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie odbyła się konferencja naukowa „Zarządzanie sądami a dostęp do wymiaru sprawiedliwości”¹. Konferencja została zorganizowana przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”, Katedrę Postępowania Karnego i Zakład Postępowania Cywilnego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Katedrę Postępowania Cywilnego Uniwersytetu Śląskiego. Konferencji towarzyszył zjazd Stowarzyszenia Europejskich Sędziów i Prokuratorów na Rzecz Wolności i Demokracji².

Konferencję otworzył Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Jerzy Pisuliński, który wskazał, że w obecnej dobie rozumienia funkcji prawa, tematyka konferencji odnosi się do standardów dostępu obywateli do wymiaru sprawiedliwości i samego prawa do sądu. W kontekście ostatnich działań legislacyjnych w Polsce konferencja może być także źródłem wiedzy dla inicjujących je polityków.

Prezes Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” prof. Krystian Markiewicz wskazał, że nazwa stowarzyszenia MEDEL deklarująca działania prawników na rzecz wolności i demokracji nie ma kontekstu historycznego, a stanowi pole aktywności w wielu krajach Europy, w których niezależność sądownictwa jest zagrożona. Wskazał – w kontekście sytuacji w Polsce – że proponowane zmiany w strukturze SN prowadzą wprost do możliwości usunięcia z zawodu każdego sędziego Sądu Najwyższego, każdego sędziego sądu powszechnego i prawnika w Polsce z jego zawodu w trybie przyspieszonym – w istocie, bez efektywnego prawa do obrony. Zmiany te doprowadzą do upolitycznienia sądów w Polsce.

Prof. Krystian Markiewicz zanegował podstawy usuwania sędziów SN po zmianie nazw izb tego Sądu i struktury wewnętrznej. Podważył także podstawność konstytucyjną do powołania super izby dyscyplinarnej, pozbawionej wpływu jej konstytucyjnego zwierzchnika w osobie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, ze specjalnymi sędziami dyscyplinarnymi i ze specjalnym uposażeniem. Wskazał na znamienne dla państwa prawa przypadki niepowołania sędziów bez uzasadnienia przez Prezydenta RP w 2009 i 2016 r.

Prezes Stowarzyszenia Europejskich Sędziów i Prokuratorów na Rzecz Wolności i Demokracji Michelini Gualtiero przedstawił, że MEDEL grupuje ponad 20 stowarzyszeń prawniczych w Europie. Przywołał cele jego działania, którymi są ochrona niezależności wymiaru sprawiedliwości, niezawisłości sędziowskiej oraz wzmacnianie mechanizmów integracji europejskiej na polu wymiaru sprawiedliwości.

Krajowe stowarzyszenia sędziów i prokuratorów mają zadania demokratyzacji życia społecznego. Stowarzyszenie MEDEL współpracuje z instytucjami europejskimi w ustalaniu standardów sądowniczych i minimum warunków niezależności sądownictwa. Wskazał na przypadek kwestionowania bytu stowarzyszeń sędziowskich, czego dokonano wobec stowarzyszenia YARSAV w Turcji.

Konferencja w pierwszej części merytorycznej stała się forum dyskusji na temat urzędu sędziego, wobec standardów dostępu obywateli do wymiaru sprawiedliwości.

Prezes Europejskiej Sieci Rad Sądowniczych³ Nuria Diaz Abad przedstawiła, że Sieć zajmuje się monitorowaniem i współtworzeniem standardów i dobrych praktyk w wielu obszarach: od niezawisłości sędziowskiej do struktury sądownictwa. Wszystkie działania sędziów powinny skupiać się na wzmacnianiu zasad państwa prawa. Raporty Sieci dotyczą trzech głównych obszarów: etyki sędziowskiej, niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Nuria Diaz Abad wskazała na przypadki omówione w raporcie Sieci za 2016 r. w odniesieniu do oceny w systemach sądowniczych zasad etyki zawodowej sędziów. Wskazała na powiązanie zachowania sędziów, postrzeganego przez społeczeństwo ze sferą ich odpowiedzialności. W odniesieniu do zagrożeń korupcyjnych w skali 23 krajów określono, że jedynie w niektórych z nich zachodziły przypadki, które można tak kwalifikować. W najbardziej zagrożonych takimi zachowaniami krajach ujawniony odsetek takich zachowań oszacowano jako niski.