Czy sędzia może podlegać ocenom okresowym?
Na temat ocen okresowych sędziów wypowiedziano wiele słów i przedstawiono wiele argumentów, ale pominięto kwestie fundamentalne. Pierwotne pytanie powinno brzmieć: czy wprowadzenie systemu okresowych ocen sędziów na warunkach projektu1 jest zgodne z Konstytucją?
[hidepost=1]
Wprowadzenie
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, sędziowie podlegają ocenom w trakcie awansu zawodowego oraz w ramach wizytacji wydziałów. Dotychczasowa praktyka tych wizytacji, w ramach których bada się nawet sprawy w toku, i to w aspekcie merytorycznym, może także budzić poważne wątpliwości natury konstytucyjnej. System wizytacji nie zmienił się pomimo transformacji ustrojowej. Wizytatorzy, tak jak w okresie PRL, oceniają sądy formułując własne poglądy co do podstaw zawieszenia spraw, postępowania dowodowego czy nawet zasadności publikacji orzeczenia2. To rodzi podejrzenie niekonstytucyjności tych praktyk. Z drugiej strony, stan taki uzasadnia twierdzenie, że zmiana litery prawa, nawet na poziomie Konstytucji, jest w istocie nieskuteczna, jeśli nie towarzyszy jej nowa świadomość uprawnień, jakie wynikają z roli sądów w demokratycznym państwie opartym na zasadzie trójpodziału władzy.
Przechodząc do analizy ProjZmPrUSP należy wskazać, że według treści proponowanego art. 106a:
„§ 1. Sędzia podlega okresowej ocenie pracy, której zakres obejmuje analizę:
1) sprawności i efektywności w podejmowaniu czynności i kierowaniu postępowaniem przy rozpozna waniu przydzielonych spraw lub wykonywaniu powierzonych zadań,
2) kultury urzędowania, obejmującej kulturę osobistą i sposób zachowania oraz poszanowanie praw stron lub uczestników postępowania przy rozpoznawaniu przydzielonych
spraw lub wykonywaniu powierzonych zadań,
3) umiejętności w zakresie jasnego i kompletnego formułowania wypowiedzi przy wydawaniu i uzasad nianiu orzeczeń, procesu doskonalenia metodyki pracy i podnoszenia kwalifi acji.
§ 2. Przy dokonywaniu okresowej oceny pracy uwzględnia się zakres i złożoność przydzielonych sędziemu spraw lub powierzonych zadań bądź funkcji, doświadczenie w wypełnianiu powierzonych obowiązków, obciążenie pracą oraz warunki pracy w całym okresie objętym oceną.
§ 3. Sędzia może uzyskać następujące okresowe oceny pracy: pozytywną z wyróżnieniem – jeżeli w całym okresie objętym oceną wyróżniał się w wypełnianiu powierzonych obowiązków, przy dużym obciążeniu pracą i dużej złożoności rozpoznawanych spraw lub powierzanych zadań, pozytywną – jeżeli w okresie objętym oceną i w danych warunkach wykonywał powierzone obowiąz ki w stopniu zadowalającym, pozytywną z zastrzeżeniem – jeżeli w okresie objętym oceną wykonywał powierzone obowiązki w stopniu zadowalającym, lecz stwierdzono istotne uchybienia wymagające niezwłocznego wyelimino wania, uzasadniające podjęcie czynności kontrolnych w okresie krótszym, niż wynikający ze zwykłego toku przeprowadzania okresowej oceny pracy, negatywną – jeżeli sędzia w całym okresie objętym oceną wykonywał swoje obowiązki w sposób niezadowalający”.
System oceniania sędziów, ten obecny, jak i proponowany, oparty jest na pewnych założeniach, które należy ujawnić.
[/hidepost]