Doręczenia w niemieckim postępowaniu cywilnym

(inne teksty tego autora)

[hidepost]
Wydaje się, że pojęcie okoliczności obrotu pocztowego należy rozumieć szeroko. Chodzi więc o zachowanie w tajemnicy miejsca nadania przesyłki, jej wielkości i rodzaju, wagi, miejsca docelowego, danych adresata i nadawcy, terminu nadania i dostarczenia. Nie można pozwalać ani umożliwiać osobom trzecim zapoznania się z tymi okolicznościami. Wykluczone jest również przywłaszczenie sobie przez doręczyciela niedostarczonych przesyłek. Trzeba pamiętać, że każdy nadawca działa w zaufaniu do poczty i liczy na przestrzeganie tajemnicy pocztowej.

Znaczenie dla systemu doręczeń, ze względu na upowszechnienie porozumiewania się przy pomocy telefaksu oraz poczty elektronicznej, ma również tajemnica telekomunikacyjna. Zgodnie z definicją z § 88 ustawy z 1.8.1996 r. – Prawo telekomunikacyjne (Telekomunikationsgesetz)¹⁵, tajemnicy telekomunikacyjnej podlegają treść telekomunikacji i jej bliższe okoliczności, w szczególności fakt, czy ktoś brał i bierze udział w połączeniu telekomunikacyjnym. Tajemnica rozciąga się także na bliższe okoliczności bezskutecznej próby połączenia. Tajemnica telekomunikacyjna chroni zaufanie do działalności usługodawcy telekomunikacyjnego. Z tego powodu jest on w pierwszej kolejności zobowiązany do jej zachowania, a obowiązek ten trwa także po zakończeniu działalności. Ponadto, każdy musi zachować tajemnicę telekomunikacyjną pod rygorem odpowiedzialności karnej z przywołanego już § 206 StGB.

W postępowaniu doręczane są pisma sądowe i pisma procesowe¹⁶. Doręczenie dotyka tym samym ważkich gwarancji, jak roszczenie o wysłuchanie przez sąd (Anspruch auf rechtliches Gehör – art. 103 ust. 1 Konstytucji Niemiec), roszczenie o skuteczną ochronę prawną w stosownym czasie (begründeten Anspruch auf wirksamen Rechtsschutz in angemessener Zeit – art. 19 ust. 4) oraz o bezpieczeństwo prawne jako istotny element zasady państwa prawnego (Rechtsstaatsprinzip – art. 20 ust. 3)¹⁷. Z tych powodów doręczenie jest czynnością ściśle sformalizowaną, a jej celem jest zagwarantowanie prawidłowego procesu¹⁸.

Operatorzy pocztowi

Po wejściu w życie Prawa pocztowego z 1997 r., niemiecki rynek usług pocztowych został uwolniony. Dla działalności pocztowej wymagana jest jednak licencja, której udziela na pisemny wniosek urząd regulujący (Regulierungsbehörde¹⁹). Przepis § 33 Prawa pocztowego nakłada na licencjobiorcę dostarczającego usługi pocztowe obowiązek urzędowego doręczenia (förmliche Zustellung) pism niezależnie od ich wagi, zgodnie z odpowiednimi przepisami proceduralnymi. W zakresie tego zobowiązania i w celu dokumentowania doręczenia licencjobiorca posiada władztwo (beliehener Unternehmer – osoba fizyczna lub prawna, której powierzono funkcje administracji państwowej)²⁰. Wydaje się, że praktyczne znaczenie tego władztwa ogranicza się do możliwości ustalenia tożsamości danej osoby w oparciu np. o dowód osobisty, w celu udokumentowania doręczenia²¹. Urząd regulujący może zwolnić licencjobiorcę na jego wniosek z obowiązku urzędowego doręczenia, jeżeli nie jest on dominującym doręczycielem na rynku. Zwolnienie to jest jednak wykluczone, jeżeli w jego efekcie na danym terenie nie byłoby gwarancji przeprowadzenia doręczenia urzędowego.

Do 1998 r. monopolistą pocztowym była Deutsche Post AG²², która pomimo uwolnienia rynku w dalszym ciągu ma największy udział zarówno, jeśli chodzi o powszechne usługi pocztowe, jak i doręczenia urzędowe²³. Przed zmianą przepisów o doręczeniach z 2001 r. niemiecka poczta doręczała urzędowo rocznie około 40 milionów przesyłek, z czego połowę stanowiły pisma z sądów²⁴. W 2005 r. przeprowadzono ponad 63 miliony doręczeń urzędowych, z czego ponad 36 milionów przez Deutsche Post AG²⁵.

Doręczenie z urzędu

Podstawowy tryb doręczeń – z urzędu – jest jednocześnie najczęstszym, przeważającym w praktyce obrotu. Dzieje się tak, pomimo że pierwotne założenia ustawy zakładały sytuację odwrotną, tj. prymat doręczenia z inicjatywy strony²⁶. Uważa się, że w ten sposób ustawodawca niemiecki przyjął do wiadomości wynik ponad stuletniego rozwoju prawnego²⁷. W ramach trybu urzędowego doręcza się nie tylko przesyłki sądowe, ale także z prokuratury, policji, urzędów skarbowych oraz innych organów administracji publicznej, zarówno na poziomie państwa, jak i poszczególnych landów, a także z właściwych korporacji prawa publicznego (Körperschaften des öffentlichen Rechts)²⁸, którymi są np. szkoły wyższe i kościoły.

Doręczenie urzędowe (förmliche Zustellung) regulują przepisy § 166–190 ZPO. Zgodnie z § 168 ZPO, doręczenie jest przede wszystkim zadaniem sekretariatu sądu, który ma stosować przy tej czynności przepisy § 173–175 ZPO. Oznacza to, że doręczeniem będą się zajmować pracownicy administracyjni, zatrudnieni w sekretariacie sądu (Urkundsbeamter der Geschäftsstelle). Co do zasady, mogą oni wybrać jeden ze sposobów doręczenia albo zlecić jego przeprowadzenie, mając na względzie skuteczność, łatwość oraz koszty doręczenia²⁹. Przepisy § 173–175 ZPO po pierwsze przewidują, że pismo można doręczyć adresatowi albo ustanowionemu pełnomocnikowi w budynku organu. Pod tym pojęciem rozumie się wszystkie pomieszczenia służbowe sądu, jak również każde miejsce, w którym wykonywane są czynności sądowe³⁰. Dokonanie tej czynności należy udokumentować w ten sposób, że na piśmie oraz w aktach należy zanotować fakt doręczenia oraz kiedy nastąpiło. W razie doręczenia pełnomocnikowi trzeba zaznaczyć także, komu pismo zostało wręczone, oraz że przedstawił on pełnomocnictwo. Zapisek podpisuje urzędnik, który dokonał doręczenia (§ 173 ZPO), a na wniosku poświadcza także dokładny czas doręczenia (§ 169 ust. 1 ZPO). Po drugie, pismo można doręczyć za potwierdzeniem przyjęcia (Empfangsbekenntnis) adwokatowi, notariuszowi, komornikowi sądowemu, doradcy podatkowemu, organowi oraz instytucji prawa publicznego także w formie telefaksu (zob. poniżej). Po trzecie, pismo można doręczyć przy pomocy listu poleconego za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. W takim wypadku jako dowód doręczenia wystarczy zwrotka (§ 175 ZPO).
[/hidepost]