Doręczenia w niemieckim postępowaniu cywilnym
[hidepost]
W sytuacji, kiedy adresat nie posiada zdolności procesowej, pismo należy doręczać jego przedstawicielowi ustawowemu. Doręczenie osobie bez zdolności procesowej jest bezskuteczne. Natomiast kiedy adresat nie jest osobą fizyczną, wystarczy doręczenie kierownikowi (§ 170 ust. 1 ZPO). Przez kierownika rozumie się osobę, która kieruje i reprezentuje całą jednostkę, a więc najważniejszą osobę funkcyjną w danym przedsiębiorstwie czy organie. Nie chodzi natomiast o kierowników mniejszych jednostek organizacyjnych31, np. wydziałów. W przypadku wielości przedstawicieli lub kierowników doręcza się jednemu z nich (§ 170 ust. 2 ZPO).
Na podstawie § 176 ZPO, sekretariat sądu może zlecić doręczenie pisma poczcie (Postzustellungsauftrag) lub pracownikowi wymiaru sprawiedliwości (Justizbediensteter) § 168 ust. 1 ZPO). Pod pojęciem pracownika wymiaru sprawiedliwości rozumie się nie tylko każdego pracownika sądu, ale także prokuratury oraz zakładu penitencjarnego32. Natomiast w razie bezskuteczności doręczenia przez sekretariat sądu, pocztę i urzędnika sądowego, prezes sądu może zlecić doręczenie komornikowi sądowemu albo innemu organowi (§ 168 ust. 2 ZPO). Wtedy dany podmiot otrzymuje w zamkniętej kopercie właściwe pismo (zamknięte w drugiej kopercie) oraz dokument doręczenia (Zustellungsurkunde).
1) Miejsce doręczenia
Pismo może zostać doręczone w każdym miejscu (an jedem Ort), w którym spotka się adresata (§ 177 ZPO). Pod tym pojęciem rozumie się odpowiednie miejsce podlegające niemieckiej jurysdykcji (nie cmentarz ani kościół), przy dogodnych okolicznościach (nie ślub) i w stosownym czasie (zazwyczaj między godziną 6.00 a 21.00, choć w przypadku nocnego lokalu także późniejsza pora będzie odpowiednia33.
Jeżeli doręczenie osobiste nie było możliwe – adresata nie zastano w mieszkaniu, siedzibie przedsiębiorstwa lub jednostki organizacyjnej, w której pracuje – można zastępczo doręczyć dorosłemu członkowi rodziny, osobie zatrudnionej w rodzinie (np. niani, sprzątaczce), dorosłemu stałemu współlokatorowi (§ 178 ust. 1 pkt 1 ZPO), osobie zatrudnionej w siedzibie przedsiębiorstwa (§ 178 ust. 1 pkt 2 ZPO), a co do jednostki organizacyjnej – kierownikowi lub upoważnionemu przedstawicielowi (§ 178 ust. 1 pkt 3 ZPO). Odnośnie wykładni pojęcia „dorosły”, brak jest jakichkolwiek cezur. Doręczyciel musi sam ocenić, czy odbiorca zastępczy ze względu na swój wiek i rozwój umysłowy rozumie zobowiązanie do przekazania pisma właściwemu adresatowi. Natomiast doręczenie zastępcze jednej z wymienionych osób będzie bezskuteczne, jeżeli znajduje się ona w sporze prawnym z adresatem pisma (§ 178 ust. 2 ZPO). Przepis ten należy interpretować szeroko, obejmując również osoby bliskie przeciwnika procesowego, np. małżonka34. Konstrukcja doręczenia zastępczego opiera się na domniemaniu, że przyjmujący przekaże pismo adresatowi. Nie jest to jednak warunkiem skuteczności doręczenia35.
Korzystne jest, że poczta w Niemczech pracuje przez 6 dni w tygodniu. Z oczywistych względów istnieje wyższe prawdopodobieństwo zastania osoby fizycznej w mieszkaniu w sobotę, niż w zwykłe dni robocze. Odwrotnie ma się sprawa z osobami prawnymi, których siedziby są w większości w soboty zamknięte.
W razie nieuprawnionej odmowy przyjęcia pisma, doręczyciel pozostawia pismo w mieszkaniu albo siedzibie przedsiębiorstwa (§ 179 ZPO). Mając na uwadze poglądy orzecznictwa trzeba stwierdzić, że celem pozostawienia przesyłki jest stworzenie adresatowi możliwości przemyślenia odmowy i zapoznania się z pismem. Dlatego listonosz pozostawiając przesyłkę ma:
a) położyć pismo w miejscu doręczenia,
b) wrzucić do skrzynki pocztowej,
c) przesunąć pod zamkniętymi drzwiami,
d) przypiąć do drzwi,
e) jeśli nie grozi to utratą – położyć przed drzwiami36.
W takiej sytuacji nie jest dozwolone oddanie pisma sąsiadom37. Jeżeli adresat nie posiada mieszkania albo siedziba przedsiębiorstwa nie istnieje, należy pismo odesłać z powrotem. W razie odmowy przyjęcia, pismo uważa się za doręczone (§ 179 ZPO). Odmowa przyjęcia jest uprawniona tylko wtedy, gdy brakuje przesłanek doręczenia z § 177 ZPO i n.38 Sytuacja tego rodzaju zachodzi, gdy przy doręczeniu zastępczym listonosz spotkał pod danym adresem osobę nienależącą do rodziny, która przyszła w odwiedziny39, bądź istnieją wątpliwości co do tożsamości osoby40.
[/hidepost]