Doręczenia w niemieckim postępowaniu cywilnym
[hidepost]
Wzmiankowany przepis § 174 ZPO przewiduje doręczenie przez złożenie oświadczenia o przyjęciu doręczanego dokumentu (Zustellung gegen Empfangsbekenntnis). Jak wyraźnie stwierdziło orzecznictwo60, nie jest doręczeniem wyroku w rozumieniu tego przepisu włożenie do skrytki pocztowej adwokata ani wpływ do jego kancelarii, lecz chodzi o osobiste odebranie przez niego i związanie własną wolą, że przesłanie wyroku przez pocztę uważa za skuteczne. Takie doręczenie jest możliwe wobec osób wskazanych w § 174 ust. 1 ZPO. Są to osoby, co do których w związku z wykonywanym zawodem występuje wystarczająca pewność, że bezzwłocznie odeślą oświadczenie o przyjęciu dokumentu61. Dokonane wyliczenie obejmujące adwokata, notariusza, komornika sądowego, doradcę podatkowego, organ oraz instytucję prawa publicznego ma charakter otwarty, wobec posłużenia się przez niemieckiego ustawodawcę pojęciem „zawodu zwiększonego zaufania”. Literatura wskazuje62, że taką przesłankę spełnia przykładowo rewident księgowy, nauczyciel szkoły wyższej, członek rządu i burmistrz. O doręczeniu na podstawie § 174 ZPO decyduje uznaniowo sekretariat sądu, aczkolwiek prezes sądu albo wskazany przez niego członek może wydać zarządzenie63. W oparciu o orzecznictwo można stwierdzić, że oświadczenie przyjmującego powinno pozwalać rozpoznać jego stanowisko zawodowe, oraz że do odbioru pisma na mocy § 174 ust. 1 nie jest uprawniony asesor, choćby był upoważniony64. Oświadczenie o przyjęciu doręczanego pisma musi zostać przez adresata podpisane osobiście65. Samo oświadczenie jest zaś przesłanką skuteczności doręczenia66. W przypadku doręczenia przez złożenie oświadczenia o przyjęciu doręczanego dokumentu wykluczone jest upoważnienie przez adwokata któregokolwiek z pracowników kancelarii do odbioru pisma67. Wymienionym w § 174 ust. 1 ZPO podmiotom pismo może być doręczone również w formie telefaksu (§ 174 ust. 2 ZPO). W razie doręczenia telefaksem należy zaznaczyć konieczność potwierdzenia odbioru, podać nazwę organu wysyłającego, dane i adres odbiorcy oraz dane pracownika sądu, który telefaks wysłał (§ 174 ust. 2 ZPO).
Wymienionym w § 174 ust. 1 ZPO podmiotom, a także innym uczestnikom postępowania, o ile wyraźnie wyrazili na to zgodę, możliwe jest doręczenie w formie dokumentu elektronicznego68. Ciekawe zagadnienie stanowi kwestia, jak traktować adres e-mail podany np. w nagłówku papieru firmowego69. Z jednej strony, można domniemywać, że ujawnienie adresu poczty elektronicznej oznacza gotowość do posługiwania się nim i odbierania poczty, z drugiej zaś wymagana jest wyraźna zgoda na doręczenia elektroniczne. Przed wysłaniem dokument elektroniczny należy opatrzyć podpisem elektronicznym (elektronische Signatur) oraz zabezpieczyć przed nieuprawnionym dostępem innych osób70. Część doktryny wyraziła pogląd71, że omawiana metoda doręczenia nie powinna być stosowana w odniesieniu do ważnych dokumentów, gdyż ze względu na pewność doręczenia i jego daty właściwsze jest doręczenie za potwierdzeniem odbioru. Stanowisko takie wydaje się zasadne, zwłaszcza w świetle orzeczenia Federalnego Sądu Administracyjnego z 17.5.2006 r.72, w którym stwierdzono, że przy doręczeniu z § 174 ZPO podanie daty nie jest elementem konstytutywnym doręczenia i przez to nie jest przesłanką jego skuteczności.
Jako dowód doręczenia wystarczy oświadczenie o przyjęciu dokumentu z datą oraz podpisem odbiorcy, które należy przesłać do sądu (§ 174 ust. 4 ZPO)73. Z datą doręczenia podaną na potwierdzeniu rozpoczynają swój bieg terminy. Jeśli pismo ma być doręczone osobie prawnej albo organowi, to dniem doręczenia jest dzień, który podał na potwierdzeniu wraz z podpisem właściwy pracownik74. Jeżeli w zwyczajowo przyjętym czasie oświadczenie odbiorcy o przyjęciu dokumentu nie dotrze do nadawcy, jest on zobowiązany do ponownego przesłania, ale przy użyciu innego sposobu doręczenia. Z kolei nieodesłanie potwierdzenia może powodować odpowiedzialność odszkodowawczą po stronie adwokata. Potwierdzenie odbioru można przesłać pisemnie, faksem lub jako dokument elektroniczny (§ 174 ZPO), co wydaje się istotnie przyspieszać postępowanie. W ostatnim wypadku dokument elektroniczny należy zaopatrzyć w kwalifikowany podpis elektroniczny w rozumieniu ustawy z 16.5.2001 r. o podpisie elektronicznym (Signaturgesetz)75.
Podsumowanie
Niemiecki system doręczeń w obecnej formule funkcjonuje już ponad 10 lat. Z powodzeniem spełnia swoje zadania. Wydaje się być właściwym kompromisem pomiędzy koniecznością umożliwienia stronie udziału w procesie a jego szybkością i ekonomiką. Część z niemieckich rozwiązań można przenieść na grunt polski. Pozytywnie należałoby ocenić postulat uczynienia w KPC regulacji wzorcowej w zakresie doręczeń, do której odsyłałyby inne ustawy. Wydaje się, że nie ma przekonującego argumentu dla istnienia różnic w sposobie doręczeń w postępowaniu cywilnym, karnym czy administracyjnym. Zaletą takiego unormowania byłby brak konieczności przeprowadzenia wielu nowelizacji w razie potrzeby zmiany – wystarczyłaby nowelizacja regulacji wzorcowej. Zapobiegałoby to także powstawaniu rozbieżności pomiędzy doręczeniami w różnych postępowaniach, co jest możliwe obecnie, gdy ustawodawca zapomni o zmianie odpowiednich przepisów w innych postępowaniach.
[/hidepost]