• Prawo cywilne
  • Artykuł pochodzi z numeru IUSTITIA 2(16)/2014, dodano 30 sierpnia 2014.

Dorozumiany wybór prawa w trakcie procesu – glosa

dr Katarzyna Sznajder-Peroń LL.M. (Trier)
(inne teksty tego autora)

Stwierdzenie dokonania umownego wyboru statutu kontraktowego w sposób dorozumiany powinno być oparte na faktach pozwalających w całokształcie okoliczności sprawy wnioskować w sposób dostatecznie pewny, że strony złożyły zgodne oświadczenia woli co do tego wyboru (art. 3 Konwencji o prawie właściwym
dla zobowiązań umownych – Dz.U. z 2008 r. Nr 10, poz. 571).

Wyrok SN z 20.9.2012 r., IV CSK 48/12,
OSNC Nr 4/2013, poz. 53
[hidepost]

Wprowadzenie

Omawiane rozstrzygnięcie SN oparte jest w całości na rozważaniach dotyczących dorozumianego wyboru prawa właściwego dla umowy. Decyzja sądu II instancji
w odniesieniu do kwestii zaistnienia wyboru prawa zaważyła na treści glosowanego wyroku uchylającego zaskarżone orzeczenie. Warto przyjrzeć się uzasadnieniu wyroku, który stanowi dalszy krok w rozwoju orzecznictwa SN w odniesieniu do zagadnienia konkludentnego wyboru prawa2. Instytucja wyboru prawa ma już długą tradycję w regulacjach kolizyjnych w zakresie zobowiązań umownych. Ustawodawcy i orzecznictwo państw europejskich, jak i wielu innych krajów europejskiego kręgu kulturowego, od długiego już czasu przyznawali stronom umów możliwość samodzielnego determinowania prawa właściwego dla oceny łączących je stosunków prawnych3. Obecnie autonomia woli stron w zakresie prawa prywatnego międzynarodowego (krajowego, konwencyjnego i w ramach UE – wspólnotowego) znajduje wyraz nie tylko w odniesieniu do kolizyjnych reżimów kontraktowych, lecz także w unormowaniach majątkowych stosunków rodzinnych, jak również w zakresie prawa spadkowego4.

Nie wymaga szczególnego podkreślenia doniosłość wyboru przez strony prawa właściwego dla rozstrzygnięcia sądu. Wszak zagadnienie prawa właściwego jest,
po kwestii jurysdykcji krajowej5, kluczową kwestią wymagającą rozpoznania przez sąd przed przystąpieniem do merytorycznego rozstrzygania sporu. Jest bowiem decydujące dla odszukania materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia o żądaniu zgłoszonym przez stronę.

W sprawie rozstrzygniętej omawianym wyrokiem SN konieczne stało się rozważenie, czy i przy zachowaniu jakich przesłanek, w specyficznej sytuacji sporu sądowego między stronami, dopuszczalne jest przyjęcie, że ich zachowania świadczą o dokonaniu przez nie wyboru prawa właściwego dla umowy. Tematyka wyboru prawa na tle okoliczności prezentowanej sprawy zostaje zatem zawężona do wyboru prawa o charakterze następczym (tj. dokonanego po powstaniu stosunku prawnego), dorozumianym i, co bardzo istotne – w okolicznościach, w których między stronami doszło do sporu wymagającego orzeczenia sądu.

[/hidepost]