Miejsce wykonania umowy z art. 34 KPC w interpretacji Sądu Najwyższego – uwagi krytyczne
[hidepost=1]
Wykładnia systemowa
Dla potwierdzenia analizowanej tezy, że powództwo, zgodnie z art. 34 KPC, może być wytoczone przed sąd miejsca wykonania tej umowy, które określa się zaś według założeń prawa materialnego, czyli w świetle art. 454 KC, brak również argumentów na gruncie wykładni systemowej wymienionych przepisów. Brak jest
w szczególności wystarczających podstaw do uznania, że pojęcia „umowy” lub „wykonania umowy” na gruncie prawa procesowego można utożsamiać
z pojęciami „świadczenia” lub „spełnienia świadczenia” na gruncie prawa materialnego. Sama odmienność prawa procesowego i materialnego nie wydaje się wystarczającym powodem do utożsamiania pojęć mających odmienne znaczenie na gruncie wykładni językowej.
Próbując znaleźć właściwą interpretację pojęcia „miejsca wykonania umowy” warto sięgnąć do aktów prawnych, które zawierają definicję takiego pojęcia. Są to przede wszystkim akty prawa międzynarodowego. Konwencja z 30.10.2007 r. o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych
i handlowych8 w § 5 stanowi, że osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa związanego niniejszą konwencją, może być pozwana w innym państwie związanym niniejszą konwencją, jeżeli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy – przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane. W rozumieniu niniejszego przepisu, i o ile co innego nie zostało uzgodnione, miejscem wykonania zobowiązania jest:
• w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych – miejsce w państwie związanym niniejszą konwencją, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone
albo miały zostać dostarczone,
• w przypadku świadczenia usług – miejsce w państwie związanym niniejszą konwencją, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone
albo miały być świadczone.
Identyczne postanowienia zawiera Rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych9.
Zatem wyniki wykładni językowej, jak i systemowej nie potwierdzają przyjętego w analizowanych orzeczeniach powiązania art. 34 KPC i art. 454 KC. Ta druga metoda wykładni prowadzi do wniosku, że miejsce wykonania umowy jest w przepisach dotyczących procedury cywilnej określane inaczej niż przyjmuje to Sąd Najwyższy, tj. z uwzględnieniem świadczenia charakterystycznego dla danej umowy, a z pominięciem świadczenia pieniężnego.
Wykładnia celowościowa
Również wykładnia celowościowa prowadzi do wniosku, że powiązanie art. 34 KPC i art. 454 KC nie jest zasadne. Należy zakładać, że musiał istnieć racjonalny powód wprowadzenia art. 34 KPC jako wyjątku od reguły wynikającej z art. 27 KPC, który mówi, że powództwo wytacza się przed sąd I instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. W szczególności za taki powód można uznać założenie, że skoro obie strony lub sam pozwany mógł przybyć na dane miejsce
w celu wykonania umowy i dodatkowo w tym miejscu znajdują się dowody związane z jej wykonaniem, to również do sądu właściwego miejscowo dla tego miejsca pozwany może przybyć. W takich przypadkach sprawne rozpoznanie sprawy i zasada bezpośredniości przemawiają za modyfikacją zasady actor sequitur forum rei.
Przyjęcie, że dla każdego ze świadczeń wzajemnych właściwy jest inny sąd, nie realizuje tak założonego celu. Powiązanie właściwości sądu z miejscem zamieszkania lub siedziby osoby, na rzecz której ma nastąpić płatność, powoduje bowiem, że w sytuacji, gdy świadczenie niepieniężne było lub miało być spełnione w innym miejscu, sprawę będzie rozpatrywał sąd, w okręgu którego z reguły nie znajdują się dowody związane z wykonywaniem umowy.
[/hidepost]