Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów w Czechach

3. Zdolność do pełnienia urzędu sędziego

W ramach postępowania dyscyplinarnego mogą być również podejmowane decyzje w zakresie oceny zdolności do pełnienia urzędu sędziego. Sędzia może zostać uznany za niezdolnego do pełnienia urzędu, jeśli jego stan zdrowia nie pozwala przez długi czas na pełnienie służby, albo gdy został skazany za przestępstwo – a takie skazanie nie stanowiło podstawy do usunięcia z urzędu z mocy prawa; albo gdy przestępstwo, za które sędzia został skazany stanowi podstawę do stwierdzenia zagrożenia jego wiarygodności i dalszej kontynuacji pełnienia urzędu sędziego lub w okresie ostatnich 5 lat przed wszczęciem postępowania w zakresie zdolności do pełnienia służby co najmniej trzy razy został prawomocnie skazany za przewinienie dyscyplinarne, jeżeli fakt ten stawia pod znakiem zapytania wiarygodność i zdolność do dalszego pełnienia urzędu sędziego.

Ustawa Nr 7/2002 w sprawie postępowania dotyczącego sędziów, prokuratorów i komorników sądowych

1. Trybunał dyscyplinarny i Senat dyscyplinarny

Sądem właściwym do prowadzenia postępowania dyscyplinarnego wobec sędziego jest Najwyższy Sąd ­Administracyjny. Skład orzekający sądu dyscyplinarnego zwanego Senatem tworzy sędzia przewodniczący, prokurator, sędzia i trzech asesorów. Sędzia przewodniczący jest sędzią Najwyższego Sądu Administracyjnego z tym, że może go zastępować sędzia Sądu Najwyższego. Wchodzący w skład sędzia to sędzia Sądu Wysokiego, Regionalnego lub Okręgowego. Wśród pozostałych członków musi być co najmniej jeden prokurator, jeden adwokat i jedna osoba wykonująca inny zawód prawniczy, o ile są zarejestrowani na liście asesorów w postępowaniu dotyczącym sędziów. Przewodniczący sądu dyscyplinarnego (Najwyższego Sądu Administracyjnego) prowadzi listę sędziów zarejestrowanych dla poszczególnych sądów w postępowaniach dyscyplinarnych dotyczących sędziów. Na listę sędziów może być wpisany sędzia, który ma co najmniej trzyletni staż orzeczniczy, co do którego nie toczyło się postępowanie dyscyplinarne. Funkcji sędziego sądu dyscyplinarnego nie można łączyć z funkcją prezesa i wiceprezesa żadnego z sądów. Prezes Trybunału Dyscyplinarnego w drodze losowania ustala sędziego przewodniczącego i zastępcę składu orzekającego w postępowaniu dla sędziów, wskazuje również Wiceprezesa Senatu i jego zastępcę oraz innych członków Senatu dyscyplinarnego. Prezes Trybunału Dyscyplinarnego prowadzi listę asesorów mogących brać udział w postępowaniu wobec sędziego. Prokurator Generalny prowadzi listę prokuratorów. Przewodniczący Czeskiej Izby Adwokackiej – członków izby. Również dziekani wydziałów prawa uczelni publicznych w Czechach mogą zaproponować włączenie dziesięciu asesorów do wykazu asesorów w postępowaniu dotyczącym sędziów. Kandydat na asesora musi złożyć swoją pisemną zgodę. Asesorem senatu dyscyplinarnego może być tylko obywatel Republiki Czeskiej, który osiągnął wiek 30 lat, posiada pełną zdolność do czynności prawnych, ukończył wyższe studia prawnicze, nie był karany, jest osobą doświadczoną i ma nieskazitelny charakter. Przewodniczący sądu dyscyplinarnego wyznacza w drodze losowania z czterech list asesorów sześciu członków Senatu Dyscyplinarnego i ich zastępców. Kadencja Senatu wynosi 5 lat. Senat podejmuje decyzje większością głosów wszystkich członków. Równa liczba głosów Senatu oznacza uniewinnienie sędziego. Kadencje Przewodniczącego Senatu, zastępców, sędziów i asesorów są oznaczone na 5 lat. Kadencja sędziego i asesora wygasa wraz z upływem kadencji Senatu, jak również w sytuacji, jeżeli z powodów zdrowotnych lub innych względów nie jest zdolny pełnić tej funkcji przez okres ponad jednego roku oraz gdy z innych powodów nie jest możliwe pełnienie tej funkcji, z chwilą rezygnacji lub zaistnienia okoliczności, które sprawiają, że przestaje spełniać warunki, aby stać się członkiem panelu dyscyplinarnego.

2. Wszczęcie postępowania dyscyplinarnego

Postępowanie dyscyplinarne wszczynane jest na wniosek. Może go złożyć Prezydent Republiki, Minister Sprawiedliwości, Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Najwyższego Sądu ­Administracyjnego i Prezesi Sadów Wysokich, Wojewódzkich i Okręgowych w stosunku do sędziów orzekających w kierowanych przez nich sądach oraz sędziów sądów funkcjonalnie podporządkowanych. Prezydent Republiki może złożyć wniosek w stosunku do Prezesa i Wiceprezesa Sądu Najwyższego i Najwyższego Sądu Administracyjnego oraz Prezesów Sądów Wysokich i Regionalnych. Minister Sprawiedliwości może złożyć wniosek dotyczący Prezesa lub Wiceprezesa każdego sądu. Ombudsman (Rzecznik Praw Obywatelskich) może złożyć wniosek dotyczący Prezesa lub Wiceprezesa każdego sądu. Prezes sądu może złożyć wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec Wiceprezesa sądu i wobec Prezesa i Wiceprezesa sądu podległego.

Wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym wnioskodawca dowiedział się o okolicznościach dotyczących przewinienia dyscyplinarnego, które mają istotne znaczenie dla wniosku, jednak nie później niż 3 lata od daty popełnienia przewinienia dyscyplinarnego. Wniosek musi zawierać imię i nazwisko sędziego, którego dotyczy opis czynu, który jest podstawą złożenia wniosku, wskazanie dowodów, na których wniosek jest oparty i propozycję kary dyscyplinarnej. Stanowisko Senatu o niestosowaniu kary dyscyplinarnej jest wiążące. Stronami postępowania są wnioskodawca i sędzia, którego dotyczy skarga. Wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przewodniczący składu sędziowskiego doręcza sędziemu do rąk własnych, poucza go o prawie do ustanowienia obrońcy spośród sędziów lub adwokatów oraz o jego prawach określonych w Ustawie, a także odpowiednio o prawach oskarżonego – stosownie do przepisów KPK.