Portugalski system sądownictwa – co należy zrobić?
Portugalski system konstytucyjny opiera się na solidnych i postępowych podstawach, które zbliżają go do najnowocześniejszych demokracji, opartych na rządach prawa i obronie praw człowieka, z solidnym zestawem praw podstawowych i ścisłym przestrzeganiem zasady podziału władzy, opartej ponadto na woli ludu wyrażonej w wolnych i powszechnych wyborach oraz na niezależnych sądach.
Niemniej dyskurs o kryzysie portugalskiego wymiaru sprawiedliwości lub potrzebie reform strukturalnych wciąż powraca, w większości przypadków nie opierając się na prawdziwym zrozumieniu systemu i jego rzeczywistych i specyficznych problemów.
Jeśli chodzi o tematy do poważnej dyskusji na temat wymiaru sprawiedliwości w Portugalii, powiedziałbym, że najpoważniejszą kwestią, która może mieć na niego wpływ w perspektywie krótkoterminowej, jest brak atrakcyjności zawodu sędziego. Stagnacja wynagrodzeń, związana z wypłatą niezwykle skromnego stypendium podczas etapu szkolenia i przygotowania do zawodu sędziego spowodowała, że najlepsi studenci uniwersytetów wybierają inne ścieżki karier zawodowych, a mianowicie wybierają zatrudnienie w dużych firmach prawniczych lub poszukują innych możliwości za granicą.
Z drugiej strony, presja turystyczna na Lizbonę, gdzie znajduje się szkoła sądownictwa (CEJ – Center for Judicial Studies), uniemożliwia wielu potencjalnym kandydatom z innych części kraju ubieganie się o tę pracę ze względu na bardzo wysokie koszty wynajmu mieszkań.
Co gorsza, liczba sędziów drastycznie spada z roku na rok, co z kolei doprowadziło do niepokojącego wzrostu przypadków wypalenia zawodowego wśród sędziów, stawiając system przed wieloma trudnościami w zastąpieniu ich w okresach ich nieobecności w służbie.
W związku z tym uważamy, że do sądownictwa należy pilnie przyciągnąć młodych utalentowanych absolwentów wydziałów prawa, zwiększyć stypendia dla kandydatów na sędziów w fazie ich szkolenia, zapewnić odpowiednie wynagrodzenie dla sędziów, aby pozostali w systemie w warunkach, w których ich niezależność jest w pełni zapewniona, nie zapominając o potrzebie zwiększenia liczby sędziów, aby zrekompensować postępujący spadek ich liczby, który krótkookresowo może skutkować blokadą i niezdolnością systemu do dalszego funkcjonowania.
Osłabienie wymiaru sprawiedliwości, a mianowicie umieszczenie go w stanie, w którym nie może on skutecznie funkcjonować, w szczególności z powodu braku zasobów ludzkich, stanowi, naszym zdaniem, zagrożenie dla praworządności, znaczące ryzyko pokusy braku dostępu do wymiaru sprawiedliwości, przenoszenia na inne podmioty kompetencji jedynego filaru państwa, który kieruje się zasadami niezależności i niezawisłości. Poza dramatycznym brakiem zasobów ludzkich, jesteśmy dziś świadkami degradacji wielu sądów, które nie spełniają minimalnych warunków do sprawowania władzy państwowej, jaką jest wymiar sprawiedliwości.
Lata braku inwestycji spowodowały problemy logistyczne w wielu sądach, z sytuacjami zawalenia się sufitu, przerw w dostawie prądu, a nawet doniesieniami o sądach, w których przecieka dach podczas opadów deszczu.
Aby obywatele mogli zaufać wymiarowi sprawiedliwości, oczywiste jest – jak się wydaje fundamentalnie – aby obiekty, w których są przyjmowani obywatele w celu rozwiązania ich problemów, spełniały minimalne standardy godności.
Co szczególnie istotne, konieczne jest również zwrócenie uwagi na problem braku pracowników wymiaru sprawiedliwości, a w odniesieniu do nich kwestia niskich wynagrodzeń jest jeszcze bardziej paląca, z kilkoma sytuacjami rezygnacji z pracy z powodu niskich zarobków pracowników niewystarczających na pokrycie kosztów utrzymania, zwłaszcza dla tych, którzy pracują w miejscach oddalonych od ich miejsca zamieszkania.