Portugalski system sądownictwa – co należy zrobić?
Istotne jest, aby władze państwowe w Portugalii i innych krajach, których misją jest obrona obywateli w systemie demokratycznym opartym na rządach prawa, zrozumiały, że system sądowniczy stanowi jeden z trzech podstawowych filarów, a nie trzeci filar. Wymiar sprawiedliwości nie może być postrzegany jako najmniej ważny filar i jako taki, który powinien być zdegradowany do ostatniego miejsca w opcjach politycznych. Z drugiej strony, aby system poprawił swoje funkcjonowanie, konieczne jest, aby zmiany legislacyjne były przemyślane bardziej starannie i strukturalnie. W systemie, który chce być stabilny i zapewniać gwarancje zaufania obywatelom i gospodarce, nie jest właściwe, aby prawo ulegało ciągłym zmianom.
Konsolidacja legislacyjna ma fundamentalne znaczenie dla zachowania pewności systemu, a zmiany powinny być wprowadzane w sposób przemyślany i poprzedzony analizami, z uwzględnieniem wszystkich zmiennych. Z drugiej strony, uważamy za istotne rozważenie składu Najwyższej Rady Sądownictwa, w której składzie zasiadać będzie większość złożona z sędziów, odpowiadając w ten sposób ostatecznie na dobrze znane europejskie zalecenia i standardy, wzmacniając niezależność sądów poprzez autonomię nie tylko w zakresie zarządzania, lecz także finansową, zakładając bez kompleksów, że wzmocnienie wynagrodzeń stanowi prawdziwe wzmocnienie niezależności sądów.
Ta sama potrzeba została dostrzeżona przez sędziów w kilku krajach europejskich, a Europejskie Stowarzyszenie Sędziów (EAJ) powołało nawet grupę roboczą, która koncentruje się wyłącznie na kwestiach wynagrodzeń i ich związku z niezawisłością sądów.
Ponadto portugalski wymiar sprawiedliwości skorzystałby na większych i lepszych inwestycjach w szkolenie sędziów, w szczególności poprzez zapewnienie im możliwości i czasu na wzbogacenie się naukowo. Nadmierne codzienne obciążenie pracą, w połączeniu z koniecznością wykonywania znacznej liczby zadań biurokratycznych, nie pozwala na wystarczającą ilość czasu na bardziej konsekwentne szkolenia, a wzbogacenie naukowe sędziów w trakcie ich kariery stanowi czynnik nie tylko osobistego wzbogacenia, lecz także wzmocnienia i ulepszenia samego wymiaru sprawiedliwości.
Podsumowując, stwierdzamy co następuje:
Portugalski system sądowniczy, pomimo swojej reputacji wymagającej poważnych reform, w rzeczywistości, naszym zdaniem, potrzebuje konkretnych rozwiązań, które nie powinny być zaniedbywane lub przyćmione przez medialne doniesienia o niektórych konkretnych przypadkach.
Historycznie rzecz biorąc, w każdym systemie podziału władzy istnieje napięcie między nimi.
Jednak system sądownictwa jest w większości przypadków bardzo zależny od władzy politycznej, aby funkcjonować z odpowiednią jakością.
Wzmocnienie zasobów ludzkich i materialnych, poprawa warunków pracy sądów i narzędzi informatycznych, zwiększenie wynagrodzeń i atrakcyjności stanowisk, rekrutacja najlepszych talentów, lepszy system dostępu obywateli do sądów oraz bardziej ostrożna i przemyślana polityka legislacyjna to podstawowe zasady i wytyczne dla sądownictwa.
Polityka legislacyjna to fundamentalne zasady i wytyczne dla państwa prawa, które naprawdę dba o niezależność i skuteczność sądów.
I nigdy nie jest za dużo, aby pamiętać, że niezależność sądów nie jest prawem ani przywilejem sędziów, ale raczej gwarancją dla obywateli, która chroni ich podstawowe prawa.
Zawsze powinniśmy o tym pamiętać.
Tłumaczył: Tomasz Posłuszny
* Sędzia Sądu Karnego w Póvoa de Varzim – Porto – Portugalia; Wiceprezes Portugalskiego Stowarzyszenia Sędziów – ASJP; Delegat Portugalii w EAJ – Europejskim Stowarzyszeniu Sędziów i MEDEL – Magistrats Européens pour la Démocratie et les Libertés. Członek grupy roboczej EAJ ds. sytuacji krajowych stowarzyszeń członkowskich.