Postępowanie dyscyplinarne wobec sędziów w standardach Komisji Weneckiej Rady Europy
[hidepost]
Jeśli chodzi o skład sądu dyscyplinarnego, to może on mieć charakter mieszany. Dopuszczalne jest, przykładowo, rozwiązanie, gdy wchodzi do niego pięciu sędziów i czterech reprezentantów czynnika społecznego. Ma to zapewniać przejrzystość, zaangażowanie społeczne w postępowanie dyscyplinarne i pozwala unikać „ryzyka sądowego korporacjonizmu”40.
Zainteresowany sędzia powinien być zawiadomiony o wszczętym wobec niego postępowaniu na jak najwcześniejszym jego stadium. Ma prawo do bycia wysłuchanym i reprezentowanym przed sądem dyscyplinarnym oraz do żądania przesłuchania świadków. Możliwy jest udział w postępowaniu skarżącego, który jest dotknięty bezpośrednio zachowaniem sędziego. Jednocześnie, dla zagwarantowania praw sędziego objętego postępowaniem, zapewnia się nieujawnianie materiałów postępowania. Powinny być także prawnie przewidziane konsekwencje ich ujawnienia przez skarżącego uczestniczącego w postępowaniu. Jeśli, tak jak zakładał projekt prawa serbskiego, postępowanie ma być zasadniczo otwarte dla publiczności, zainteresowany sędzia, którego sprawa dotyczy, powinien mieć prawo zażądania organizacji zamkniętej sesji sądowej41. Regułą powinna być bowiem jawność postępowań. Krytycznie są oceniane rozwiązania przewidujące ex lege zamknięte sesje w sprawach dyscyplinarnych42. Nieobecność obwinionego nie powinna wstrzymywać rozpatrywania i rozstrzygnięcia sprawy. Powinno być ono upublicznione, zgodnie z wymogiem przejrzystości. Akta postępowania muszą być nadal przechowywane, przy czym okres dwuletni został uznany za zbyt krótki43. Ewentualne umorzenie postępowania wymaga starannego uzasadnienia nie tylko ze względu na zasadę pewności prawnej, ale także ze względu na ochronę zawodowej i osobistej reputacji sędziego, którego sprawa dotyczy44.
Komisja Wenecka podkreśla, że od rozstrzygnięcia w sprawie dyscyplinarnej musi przysługiwać odwołanie do niezależnego sądu45. Powinien być to sąd prawa46. Wniesienie odwołania wstrzymuje uprawomocnienie się orzeczenia wydanego w I instancji.
Podsumowanie
Zagadnienie postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów jest traktowane przez Komisję Wenecką jako element szerszego problemu związanego z zapewnianiem niezawisłości sędziów i niezależności sądów. Standardy w tym zakresie Komisja wyprowadza z dokumentów międzynarodowych i rekonstruuje opierając się na podejściu case-law, tj. oceniając konkretne akty prawne lub ich projekty. Choć opinie Komisji Weneckiej nie mają mocy prawnie wiążącej, ich waga jako specyficznych aktów soft law pozostaje ogromna. Rozwiązania polskie zawarte głównie, ale nie tylko, w rozdziale 3 PrUSP („Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów i asesorów sądowych”) zdają się dobrze korelować ze standardami międzynarodowymi. Nie znaczy to jednak, że nie istnieje pokusa zmiany tego stanu rzeczy. Nieodległym niechlubnym przykładem było brzmienie art. 80 § 2h PrUSP, zgodnie z którym, jeżeli prokurator składając wniosek o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej wnosił jednocześnie o zezwolenie na tymczasowe aresztowanie sędziego, uchwała zezwalająca na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej obejmowała również zezwolenie na zatrzymanie sędziego i zastosowanie tymczasowego aresztowania, chyba że sąd dyscyplinarny postanowiłby inaczej. Postanowienie to Trybunał Konstytucyjny słusznie uznał za naruszające prawo do obrony i sprzeczne z Konstytucją RP47. Pozostaje czuwać, by projekty podobnych rozwiązań, które mogą ewentualnie pojawić się w przyszłości, były zawczasu wykrywane i szeroko publicznie nagłaśniane.
SUMMARY
Disciplinary proceedings against the judges in the standards of the Venice Commission of the Council of Europe
The article discusses the standards of disciplinary proceedings against judges which area applied by the Venice Commission of the Council of Europe. To reconstruct those standards we should focus, one by one, on the following issues: definition of misconducts, type and proportionality of disciplinary sanctions, material and procedural aspects of disciplinary proceedings.
* Autor jest adiunktem na WPiA Uniwersytetu Śląskiego.
1 European Charter on the Statute for Judges; dostępna na: https://www.coe.int/t/dghl/monitoring/greco/evaluations/round4/European-Charter-on-Statute-of-Judges_EN.pdf
2 UN Basic Principles on the Independence of the Judiciary, Rezolucje Zgromadzenia Ogólnego ONZ 40/32 z 29.11.1985 r. i 40/146 z 13.12.1985 r.; dostępne na: http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/IndependenceJudiciary.aspx
3 Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r., Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.; dalej jako: EKPCz lub Konwencja.
[/hidepost]