Problematyka stosowania Karty Praw Podstawowych UE przez sądy polskie

(inne teksty tego autora)

[hidepost]
Dwie wymienione powyżej sytuacje tworzą tzw. sytuację agencyjną (formuła Wachauf). Zwana ona jest od orzeczenia TSUE w sprawie Wachauf¹⁸ i dotyczy sytuacji „w której państwa członkowskie wykonują prawo UE, funkcjonując jako „władza wykonawcza” Unii¹⁹, tj. gdy działają w zakresie zastosowania prawa Unii. Stosowalność w takich sytuacjach KPP potwierdziły także wyjaśnienia do Karty, przyjęte w 2007 r. i opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE²⁰. Możliwa jest trzecia sytuacja:

3)   w której państwa członkowskie odstępują od wymagań nakładanych przez prawo unijne, powołując się na określone i dopuszczalne prawnie wyjątki. Jest to tzw. sytuacja derogacyjna (formuła ERT²¹). Pomimo, że wyjaśnienia do KPP obejmują również tę sytuację zakresem stosowania Karty, można mieć zasadne wątpliwości, czy rzeczywiście powinna być ona stosowana do sytuacji derogacyjnej.

Dychotomiczny podział na sprawy agencyjne i derogacyjne krytykuje M. Szpunar²², zarzucając mu, że „nie do końca wyjaśnia istotę problemu”, gdyż nie uwzględnia m.in. problematyki autonomii proceduralnej oraz problematyki związana ze „zidentyfikowaniem, czy regulacje, które w konkretnej sprawie stosuje sąd państwa członkowskiego, są regulacjami prawa UE czy nie”. Także R. Grzeszczak i A. Szmigielski²³ stwierdzają, że „doktrynalny podział na sytuacje agencyjne i derogacyjne może mieć jednak małą wartość aplikacyjną dla praktyki sądowniczej, gdyż pierwsza kategoria, w przeciwieństwie do drugiej, jest niezwykle szeroka. W związku z tym może ona pomieścić wiele kombinacji związków prawa krajowego i unijnego. Co oczywiste, zakres stosowania Karty jest znacznie szerszy niż obszar bezpośrednio skutecznych przepisów prawa unijnego oraz formalna transpozycja tego prawa w zgodzie z poszanowaniem tych praw”. Asumpt do takiej opinii dało m.in. orzeczenie TSUE w sprawie Åkerberg Fransson²⁴, w której Trybunał potwierdzając konieczność poszukiwania przez sędziego krajowego łącznika rozpatrywanej sprawy z prawem UE przyznał, że w polu stosowania KPP mogą znaleźć się także regulacje krajowe niestanowiące bezpośredniej transpozycji prawa UE do systemu prawa wewnętrznego. Dotyczy to regulacji krajowych pozostających w ścisłym związku z postanowieniami prawa UE i umożliwiającymi ich efektywne stosowanie w systemie prawa wewnętrznego. Zdaniem TSUE, KPP może zatem, po spełnieniu tych warunków, znaleźć zastosowanie także do aktów prawa krajowego przyjętych bez związku z prawem europejskim.

Podkreślić przy tym należy, że na dopuszczalność stosowania KPP w Polsce nie wpływa negatywnie tzw. Protokół brytyjski, przyjęty dla dwóch państw (UK i RP) i załączony obecnie jako Protokół nr 30 do Traktatu Lizbońskiego²⁵. Wzbudzał on wiele medialnych niejasności na etapie negocjowania treści wspomnianego traktatu.

2. KPP ma być stosowana z poszanowaniem zasady pomocniczości.
3. Granice kompetencji UE wyznacza zasada przyznania. Karta nie może rozszerzyć zakresu zastosowania prawa UE ani ustanowić nowych kompetencji ponad przyznane w TUE i TFUE. KPP nie znajduje zatem zastosowania przy wykonywaniu kompetencji państw nieprzekazanych na rzecz UE.
4. Prawa uznane w KPP, które są przedmiotem postanowień TUE i TFUE, mają być wykonywane na warunkach i w granicach w nich określonych.
5. W zakresie, w jakim KPP zawiera prawa, które odpowiadają prawom zagwarantowanym w EKPCz, ich znaczenie i zakres są takie same jak praw przyznanych przez tę konwencję. Nie stanowi to jednak przeszkody, aby prawo UE przyznawało szerszą ochronę.
6. W zakresie, w jakim KPP uznaje prawa podstawowe wynikające ze wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich, prawa te interpretuje się zgodnie z tymi tradycjami.
7. Zakazana jest taka interpretacja postanowień KPP, aby ograniczyć lub naruszyć prawa człowieka.

Opracowano na podstawie: M. Kożuch, Karta Praw Podstawowych UE – samoistne źródło prawa czy zbiór zasad interpretacyjnych?, „Europejski Przegląd Sądowy” Nr 10/2015, s. 32.

[/hidepost]