Problematyka stosowania Karty Praw Podstawowych UE przez sądy polskie
[hidepost]
Stosowanie Karty Praw Podstawowych UE w polskiej praktyce sądowej
Sądy polskie stosunkowo często powołują się na KPP26. M. Wróblewski27 przytacza dane, zgodnie z którymi w latach 2011–2013 w ponad jednej piątej wszystkich analizowanych wyroków sądy administracyjne podzielały opinię strony powołującej się na naruszenie przepisów Karty. Odniesienia do KPP pojawiają się także w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego i, sporadycznie, Sądu Najwyższego28. Z KPP związane są także pytania prejudycjalne polskich sądów do TSUE. Pierwsze z nich skierował Sąd Okręgowy w Częstochowie w grudniu 2013 r.29, pytając o zgodność z KPP przepisów polskiej ustawy obniżającej świadczenia emerytalne byłym funkcjonariuszom służby bezpieczeństwa w okresie PRL. Drugie z pytań prejudycjalnych skierowane do TSUE wystosował Sąd Rejonowy w Rzeszowie30 pytając, czy przepisy art. 16 i 17 KPP należy rozumieć w taki sposób, że nie stoją one na przeszkodzie zasądzeniu na rzecz właściciela wywłaszczonej nieruchomości odszkodowania za szkodę, jaką poniósł on w wyniku tego wywłaszczenia przy korzystaniu z pozostałych sąsiadujących nieruchomości, pomimo że polskie ustawodawstwo nie przewiduje takiego uregulowania w krajowym porządku prawnym, a jedynie odszkodowanie odpowiadające wartości wywłaszczonej nieruchomości. W obydwu przypadkach TSUE uznał, że nie ma kompetencji do oceny zgodności z KPP przepisów prawa polskiego, pozostających poza zakresem zastosowania prawa UE. Przypadki te potwierdzają zauważoną w literaturze niechlubną tendencję, że sądy polskie praktycznie nie zadają sobie trudu analizy zakresu podmiotowego zastosowania KPP (poszukiwań łącznika europejskiego)31. Jak zauważa M. Wróblewski32, od ustalenia na podstawie art. 51 ust. 1 KPP, czy sprawa pozostaje sprawą unijną, zależy, czy „powołanie w orzeczeniu prawa albo wolności ustanawianej Kartą jako podstawy wyroku bądź w warstwie argumentacyjnej będzie w ogóle zasadne. Dlatego też bardzo liczne odniesienia do KPP niespełniające tego wymagania, które można odnaleźć w dotychczasowym orzecznictwie polskich sądów, można ocenić wyłącznie w perspektywie ornamentacyjnego wzbogacania zawartości uzasadnienia orzeczeń”, pozbawionego znaczenia prawnego. Sądy przywołują KPP „bez odpowiedniego uzasadnienia, jako dodatkowe i generalne poparcie argumentacji. W takich przypadkach sądy także traktują Kartę jako uzupełniające uzasadnienie dokonanego – na podstawie prawa polskiego – rozstrzygnięcia. W niektórych przypadkach rozpatrują zarzuty naruszenia KPP, jednak bez analizy dotyczącej możliwości jej zastosowania w sprawie”33. Zdaniem N. Półtorak34, „jest tu wykorzystywany schemat, jaki sądy polskie przyjmują w odniesieniu do EKPCz, która właśnie w taki uzupełniający sposób jest powoływana w orzecznictwie. Karta, podobnie jak EKPCz, nie jest traktowana jak podstawa rozstrzygnięcia, lecz jak potwierdzenie rozstrzygnięcia wydanego na podstawie prawa polskiego. Rzadko w związku z tym pojawia się pytanie o podmiotowo ograniczone zastosowanie Karty”.
Podsumowanie
KPP jest instrumentem coraz częściej powoływanym w orzecznictwie sądów polskich. Biorąc pod uwagę szeroki zakres kategorii, jakie reguluje prawo europejskie, w KPP kryje się duży, wciąż nie do końca odkryty, potencjał zapewniania realizacji praw podstawowych. Wykorzystanie Karty wiąże się jednak z koniecznością ustalenia łącznika europejskiego, to zaś jest bolączką polskich sądów. W charakterze postulatu można zaapelować, by sędziowie, przed wykorzystaniem w sprawie KPP, częściej dokonywali analizy art. 51 KPP i ustalali zakres stosowania Karty.
The application of the Charter of Fundamental Rights of the European Union by Polish courts
The Charter of Fundamental Rights of the European Union is an instrument ever more frequently referred to in the judgments of Polish courts. Taking into account the broad extent of categories regulated by the European law, there is a large, still not completely uncovered, potential for ensuring exercise of fundamental rights in the Charter. However, the application of the Charter involves the need to establish a European connecting factor, which is a problem for Polish courts. It may be postulated that before its application in a case the judges analysed Art. 51 and established the scope of application of the Charter of Fundamental Rights of the European Union.
* Autor jest adiunktem w Katedrze Prawa Międzynarodowego Publicznego i Prawa Europejskiego na WPiA Uniwersytetu Śląskiego.
1 Dz.Urz. C Nr 326 z 26.10.2012 r., s. 391; dalej jako: KPP.
2 J. Barcik, A. Wentkowska, Prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2014, s. 101.
3 F. Jasiński, Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Warszawa 2003, s. 228–239.
4 Traktat z Lizbony z 13.12.2007 r. zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, Dz.U. z 2009 r. Nr 203, poz. 1569.
5 Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej, Dz.Urz. Nr C Nr 326 z 26.10.2012 r., s. 15.
6 K. Lenaerts, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej a ochrona praw podstawowych, „Europejski Przegląd Sądowy” Nr 1/2013, s. 4.
7 A. Wróbel, O niektórych aspektach koncepcji praw podstawowych UE jako zasad, „Europejski Przegląd Sądowy” Nr 1/2014, s. 104–108.
8 Ibidem, s. 104.
9 Zob. szerzej L. Mitrus, Prawa społeczne w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej, PiP Nr 7/2013, s. 16–30.
[/hidepost]