Przesłanki wystąpienia z pytaniem prawnym – glosa

Przesłanką skutecznego skorzystania z uprawnienia wynikającego z art. 390 § 1 KPC jest wykazanie wystąpienia w sprawie poważnych wątpliwości prawnych, a zarazem niezbędności oczekiwanej odpowiedzi dla rozstrzygnięcia sprawy. Przesądza to o obowiązku szczegółowego uzasadnienia, że dotychczasowe orzecznictwo, jak również doktryna nie dają podstaw do usunięcia poważnych wątpliwości, które pozostają w związku przyczynowym z rozstrzygnięciem sprawy.

[hidepost=1]

Celem instytucji przewidzianej w art. 390 § 1 KPC nie jest uzyskanie wsparcia SN dla jednoznacznie sformułowanego przez sąd apelacyjny stanowiska co do właściwej wykładni przepisu stosowanego przy rozpoznawaniu apelacji. Przesłanką uzasadniającą przedstawienie zagadnienia prawnego nie może być wskazywanie na dostrzeżone i przedstawione kontrowersje, ponieważ samego ich zaprezentowania nie można jeszcze utożsamiać z istnieniem zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości.

Postanowienie SN z27.5.2010 r., III CZP 32/10, Biul. SN Nr 5/2010

Wprowadzenie

Glosowane postanowienie dotyczy interpretacji tylko jednego przepisu ustawy procesowej, a mianowicie art. 390 § 1 zd. 1 KPC, który był już przedmiotem refleksji doktrynalnej1. Znaczenia tego unormowania, choćby z uwagi na częstotliwość jego stosowania, nie sposób przecenić. Każdy sędzia orzekający w II instancji wielokrotnie staje przed dylematem „pytać, nie pytać”? O roli instytucji pytań prawnych świadczy duża, w ostatnim okresie, liczba poświęconych jej orzeczeń SN, w których doszło do sprecyzowania kryteriów, jakie musi spełniać zagadnienie prawne stanowiące przedmiot pytania sądu II instancji. Podstawowe znaczenie mają postanowienia SN z 9.4.2010 r.2 i 11.5.2010 r.3. W obydwu trafnie przyjęto, że zagadnienie przedstawione SN do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 § 1 KPC, ujmując rzecz grosso modo, powinno odpowiadać następującym wymaganiom:

a)   być sformułowane w oparciu o okoliczności mieszczące się w stanie faktycznym sprawy wynikającym z dokonanych przez sąd ustaleń;

b)   mieć charakter abstrakcyjny i dotyczyć wykładni przepisów prawa;

c)   pozostawać w związku z rozpoznawaną sprawą tak, aby udzielenie odpowiedzi na postawione pytanie było niezbędne do rozpoznania środka odwoławczego;

d)   dotyczyć zagadnienia prawnego budzącego rzeczywiście poważne wątpliwości.

W części pierwszej drugiej tezy komentowanego orzeczenia, SN uzupełnił przedstawiony katalog o dalszą przesłankę, zgodnie z którą celem instytucji przewidzianej w art. 390 § 1 KPC nie jest uzyskanie wsparcia dla sformułowanego przez sąd apelacyjny stanowiska co do właściwej wykładni przepisów stosowanych przy rozpoznawaniu apelacji. W tej kwestii komentowane orzeczenie konsekwentnie podtrzymuje tę linię interpretacji przepisu, która została już wcześniej wyrażona w postanowieniach SN z 12.1.2010 r.4 i 23.9.2010 r.5. Stanowiła ona impuls do opracowania glosy. Pogląd SN wywołuje daleko idące zastrzeżenia, co postaram się wykazać w glosie, a in conctero doprowadził do odmowy podjęcia przez SN uchwały, pomimo że przedstawione zagadnienie prawne spełniało wszelkie, konieczne w świetle art. 390 § 1 zd. 1, kryteria.

Stan faktyczny

Stan faktyczny, na kanwie którego zapadło glosowane postanowienie, nie był skomplikowany. Syndyk masy upadłości domagał się od pozwanego zasądzenia ponad 8000 zł twierdząc, że w dniu ogłoszenia upadłości upadły zapłacił mu tę kwotę tytułem ceny za zakupione towary. Pozwany przyznał ten fakt, lecz zarzucił, że orzeczenie o ogłoszeniu upadłości wywołuje skutki od następnego dnia. Sąd I instancji uwzględnił powództwo uznając, że w świetle art. 52 ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze6, data upadłości jest datą wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości i o powstaniu skutków upadłości decyduje początek dnia wydania postanowienia w tym przedmiocie. Ponieważ upadły dokonał czynności dotyczącej mienia wchodzącego w skład masy upadłości nie mając już do tego uprawnienia, przeto czynność ta, z mocy art. 77 PrUpN, jest nieważna i skutkuje obowiązkiem pozwanego zwrotu tej kwoty do masy upadłości na podstawie art. 410 § 1 w zw. z art. 405 KC i art. 77 ust. 1 PrUpN.

Sąd odwoławczy, rozpoznając apelację pozwanego od wyroku sądu I instancji, uznał, że w sprawie powstało zagadnienie prawne budzące wątpliwości, a mianowicie, czy w świetle art. 52 PrUpN o dacie ogłoszenia upadłości decyduje początek, czy koniec dnia i przedstawił je do rozstrzygnięcia SN.

[/hidepost]