Recenzja: „Apteczka prawna. Lex bez łez”, Katowice 2013

W tekście przedstawiono recenzję książki Apteczka prawna. Lex bez łez, pod red. K. Markiewicza, M. Szczocarz-Krysiak, Oddział Śląski Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”, Katowice 2014.

Pomysł krzewienia przez prawników wiedzy o prawie wśród młodszych członków naszego społeczeństwa nie jest myślą nową. Każdy, kto począwszy od lat 90. minionego stulecia, poważnie brał pod uwagę możliwość podjęcia studiów humanistycznych, musiał zetknąć się z kompendium przygotowanym w poznańskim ośrodku naukowym pod kierunkiem prof. Sławomiry Wronkowskiej i prof. Marii Zmierczak¹. Pozycja ta wciąż stanowi dla młodzieży szkolnej pierwsze źródło elementarnych wiadomości z zakresu ustroju państwa oraz prawa karnego, cywilnego i rodzinnego. Można również przypomnieć, że w 2012 r. Drugi Kongres Prawników Wielkopolski odbył się pod hasłem, jak podnieść świadomość prawną młodych Polaków, a w przyjętej na jego zakończenie uchwale zauważono, że młodzi ludzie, wchodząc w dorosłe życie, mają niedostatecznie ukształtowaną wiedzę prawniczą, w związku z czym za konieczne uznano wspieranie wszelkich inicjatyw, które mogą zaradzić temu stanowi rzeczy². Trudno się z tym nie zgodzić.

Projekt, którego efektem finalnym jest recenzowana apteczka prawna, wychodzi naprzeciw istniejącym potrzebom i pod wieloma względami różni się od dotychczasowych działań podejmowanych na polu prawnej edukacji młodzieży. Nie decyduje o tym wyłącznie patronat, jaki roztoczyła nad nim I Prezes Sądu Najwyższego. ­Apteczka została stworzona przez osoby wywodzące się ze środowiska sędziów, doradców podatkowych, pracowników naukowych oraz studentów prawa i stanowi sumę doświadczeń zbieranych przez autorów w ramach prowadzonej od kilku lat akcji informacyjnej w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Od początku mogła być wobec tego pomyślana jako narzędzie edukacji praktycznej, które stara się sprostać oczekiwaniom swoich adresatów, i zarazem przedstawia obraz prawa w działaniu, które jest przydatne przy rozwiązywaniu podstawowych problemów życiowych, z jakimi spotyka się młody człowiek. Przyjęcie takiego podejścia zaowocowało publikacją, która jest bardzo oryginalna zarówno w swej treści, jak i w formie jej przekazu.

Apteczka prawna nie jest kolejnym leksykonem popularnych pojęć prawniczych. Prawo zostało w niej uwolnione od oficjalnego stylu, który nierzadko staje się skuteczną barierą komunikacyjną. W zamian za to autorzy zaproponowali ujęcie poruszanych problemów w sposób w pełni przystępny i przyjazny dla Czytelnika. W wyniku tego, w tekście znalazło się miejsce na przemawiające do wyobraźni zapożyczenia z polszczyzny potocznej, a nawet młodzieżowej gwary, jak również nie brakuje w nim – czego wymowną oznaką jest sam tytuł pracy wraz z podtytułem – gry słów i stwierdzeń zabarwionych humorystycznie, które jednak stosowane z umiarem i odpowiednim wyczuciem nie stwarzają wrażenia aby to, o czym się czyta, choćby w niewielkim stopniu miało być nie na serio. Dzięki temu lektura tekstu jest ciekawa oraz intrygująca i u każdego może wzbudzać zainteresowanie już od pierwszych akapitów, w odróżnieniu od innych książek, które są pisane przez prawników.

W apteczce w sposób, który odbiega od zwyczajowo spotykanych standardów, zostały także uporządkowane omawiane w niej zagadnienia. Cała materia została podzielona na dziewięć części. Pierwsza z nich nosi tytuł „Zawsze i wszędzie” i zawiera podstawowe informacje o miejscu człowieka w świecie prawa. Druga część „W domu i w rodzinie” objaśnia wszystkie istotne regulacje dotyczące relacji rodzinnych, a także opisuje główne zasady ustalania porządku dziedziczenia. W części trzeciej dotyczącej tego, „Jak zdobywać pieniądze” omawiane są zawiłości związane z zarobkowaniem oraz z pozyskiwaniem kapitału ze źródeł, które oferuje rynek. Część czwarta odsłania meandry wiedzy o podatkach, natomiast piąta jest poświęcona ubezpieczeniom majątkowym i społecznym, które zostały przedstawione jako środki eliminujące rozmaite ryzyka życiowe. W części szóstej „W sieci” zajęto się problemem korzystania z dobrodziejstw przestrzeni wirtualnej, w szczególności wiążących się z tym niebezpieczeństwem naruszenia cudzych praw autorskich lub dóbr osobistych. Część siódma „Na zakupach” zawiera zestaw podpowiedzi, jak uniknąć lub wybrnąć z niekorzystnych sytuacji, w które może uwikłać się każdy konsument towarów i usług. Część ósma pod wymownym tytułem „Na imprezie” obejmuje zbiór eklektycznych porad i informacji o tym, co można, a czego nie należy czynić spędzając czas wolny, oraz o konsekwencjach, które grożą, jeżeli dobra zabawa przekroczy ustalone granice. W ostatniej i najbardziej obszernej części „Kiedy pojawią się kłopoty” zostały zaprezentowane podstawowe reguły prawa karnego i odpowiedzialności odszkodowawczej, a ponadto w syntetyczny sposób scharakteryzowano przebieg postępowania karnego i cywilnego. Cały tekst kończy się przejrzystym indeksem rzeczowym.