Represje kadrowe wymierzone w sędziów w okresie stanu wojennego

Kamil Niewiński

[hidepost]

Dalsze represje kadrowe w 1982 r.

W przygotowywanej w marcu 1982 r., na potrzeby Biura Politycznego KC PZPR, informacji o sytuacji kadrowej w sądownictwie kierownictwo resortu sprawiedliwości podkreślało potrzebę zakończenia procesu doraźnych działań kadrowych, w postaci grupowych zwolnień. Zdaniem MS zmianie powinien był ulec charakter dalszej weryfikacji sędziów. Ministerstwo proponowało objąć stałym nadzorem działalność orzeczniczą i przeprowadzać okresowe przeglądy kadr. Od tego momentu należało, zdaniem resortu, przyjąć zasadę, że stanowisk powinni byli być pozbawiani sędziowie, którzy w dalszym ciągu aktywnie działali w ramach zawieszonej „Solidarności” oraz którzy nie byli dostatecznie zaangażowani: „w prawidłowe politycznie, społecznie i jurydycznie stosowanie socjalistycznego prawa”⁵².

Ostateczne decyzje w sprawie dalszej weryfikacji kadr sędziowskich zapadły na posiedzeniu Biura Politycznego KC PZPR w dniu 16.3.1982 r. Niektórzy jego członkowie – M. Orzechowski i J. Łabęcki – poddawali w wątpliwość lojalność sędziów, którzy odmówili wystąpienia z „Solidarności” wobec władzy, ustroju i praw stanu wojennego. Największe znaczenie dla podjętych ostatecznie decyzji miało jednak poparcie postulatów resortowych ze strony Sekretarza KC PZPR, przewodniczącego KPiP gen. Mirosława Milewskiego. Wskazywał on, że proces weryfikacji kadr wymiaru sprawiedliwości powinien był przybrać od tej pory charakter stały, a jego podstawą nie powinny były być zaszłości, lecz postawy sędziów w realizacji praw stanu wojennego. Generał Milewski jednocześnie podkreślał jednak, że: „sędzia jest człowiekiem świadomym i nie może mieć wątpliwości w sprawie jednoznacznego odcięcia się od przeciwnika politycznego”⁵³. Decydujący głos poparcia dla wniosków MS udzielił I Sekretarz KC PZPR, Przewodniczący WRON i zarazem Prezes Rady Ministrów gen. Wojciech Jaruzelski, który podkreślał dodatkowo, że niezbędne było uczestnictwo partii przy ocenie działalności sędziów⁵⁴.

Po okresie czystek w sądownictwie początków stanu wojennego miały miejsce dalsze represje wobec sędziów, już nie tylko tych, którzy należeli do „Solidarności”. Z raportu Komitetu Helsińskiego, opublikowanego na podstawie opracowania członków Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność”: Z. Bujaka, W. Hardka, B. Lisa, J. Piniora i E. Szumiejko, wynika, że sędziowie szykanowani byli głównie ze względu na aktywną działalność w podziemnej „Solidarności”, niesubordynację wobec wytycznych władz w zakresie zaostrzenia orzecznictwa karnego, czy też w sytuacjach środowiskowych zrywów solidarnościowych w obronie represjonowanych kolegów. W raporcie wymieniano przypadki aktów represji⁵⁵, które znajdowały potwierdzenie w dokumentach MS⁵⁶. Należały do nich sprawy:

wymuszonych przez Komendanta WSW w Bydgoszczy rezygnacji ze stanowisk sędziowskich, złożonych z dniem 1.5.1982 r. przez sędziów bydgoskich Dzierżykraja-Lipowicza i Siderkiewicza, aktywnych działaczy „Solidarności”, u których, według informacji resortu sprawiedliwości: „znaleziono szereg nielegalnych wydawnictw o treści antypaństwowej”;
aresztowania prezesa SR w Świebodzinie H. Błaszczyka, który w czerwcu 1982 r. został skazany: „za konspiracyjną działalność związkową oraz sporządzanie przeznaczonych do rozpowszechniania ulotek o treści antypaństwowej” na karę 4 lat pozbawienia wolności przez Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu;
wszczęcia postępowania dyscyplinarnego w stosunku do sędziego M. Kwiatkowskiego, który zdaniem resortu sprawiedliwości w uzasadnieniu jednego z orzeczeń, wydanego w ramach działalności w Terenowej Komisji Odwoławczej ds. Pracy Warszawa-Śródmieście, prezentował: „argumenty kwestionujące zarówno porządek prawny stanu wojennego, jak i jego polityczne, społeczne i gospodarcze racje”⁵⁷;
wezwania jednego z sędziów SR w Wyszkowie do tamtejszego Komisariatu MO celem złożenia „deklaracji lojalności”;
odwołania we wrześniu 1982 r., na podstawie przepisu o braku rękojmi, sędziego SW w Warszawie K. Kauby, u którego, jak informowało kierownictwo resortu: „znaleziono wydawnictwa o treści antypaństwowej”;
odwołania ze stanowisk przewodniczących wydziałów w SW w Warszawie sędziów: H. Bajer, R. Bułacińskiego, T. Heming, A. Hertman i M. Janowskiej, ze względu na podpisanie przez nich protestu przeciwko odwołaniu sędziego K. Kauby;
ukarania karą upomnienia pozostałych 38 sędziów warszawskiego SW, którzy podpisali petycję w obronie sędziego Kauby;
czy też, niedotyczący sędziów, lecz warty odnotowania przypadek zwolnienia 6 pracowników administracyjnych SR w Gorzowie Wlkp., którzy zorganizowali zbiórkę pieniędzy na rzecz rodziny ukrywającego się byłego asesora tego sądu (chodziło o Z. Bełza) – resort argumentował, że akcja ta nie mogła być: „traktowana tylko w kategoriach humanitarnych, gdyż stanowiła swego rodzaju demonstrację określonych postaw”.

[/hidepost]