Sędzia polski wobec europejskiego nakazu ochrony
[hidepost]
Wprawdzie cytowany przepis art. 611w KPK mówi o wystąpieniu o wykonanie orzeczonego w Polsce środka ochronnego lub „obowiązku do właściwego sądu lub innego organu państwa członkowskiego Unii Europejskiej”, w praktyce chodzi jednak o wydanie ENO. Wzór nakazu, ujęty jako formularz, zawiera wykonawcze do KPK rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 13.1.2015 r. w sprawie określenia wzoru europejskiego nakazu ochrony12. Zasadniczo powinien on zawierać informacje umożliwiające prawidłowe wykonanie ENO, w tym dotyczące orzeczenia, pokrzywdzonego, oskarżonego i orzeczonego środka ochronnego lub obowiązku. W formularzu znajdują się pytania m.in. o to, czy: osoba podlegająca ochronie otrzymała bezpłatną pomoc prawną w państwie wydającym; czy jej lub osobie stwarzającej zagrożenie udostępniono jakiekolwiek urządzenie techniczne w celu wykonania środka ochrony, a także o szczegółowe informacje o osobie stwarzającej zagrożenie i o nałożonych na nią zakazach i ograniczeniach. Co istotne, wydanie ENO i wystąpienie o jego wykonanie w innym państwie członkowskim UE nie wstrzymuje wykonywania orzeczonych środków ochronnych. Nakaz powinien zostać przetłumaczony na język urzędowy państwa, w którym będzie wykonywany albo na inny język wskazany przez to państwo. Dołącza się do niego poświadczony za zgodność z oryginałem odpis orzeczenia, w którym ustanowiono środki ochronne.
Po wypełnieniu formularza ENO, sędzia musi zadbać o jego przekazanie do właściwego organu państwa, w którym będzie przebywać osoba pokrzywdzona objęta nakazem. Warto dodać, że dyrektywa ENO w swoim motywie 12 mówi, że ENO może być również przyjmowany w celu zapewnienia ochrony osobie bliskiej względem głównej osoby podlegającej ochronie. Nie precyzuje zarazem rozumienia „osoby bliskiej”. Polski KPK nie przewiduje takiej możliwości, choć może ona pojawić się w innych państwach UE. Dyrektywa ENO mówi o przekazaniu nakazu, polski ustawodawca zdecydował się jednak na inną terminologię. Sędzia „występuje do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie europejskiego nakazu ochrony”. Rodzą się tu dwa pytania: jaka ma być forma takiego wystąpienia i jakiemu konkretnemu organowi w państwie wykonującym należy przekazać nakaz? Co do pierwszego pytania, dyrektywa ENO zawiera postanowienia mające na celu uelastycznienie instrumentu, jakim jest ENO. Efektywność ochrony pokrzywdzonego przestępstwem objętego ENO zależy m.in. od szybkości uznania nakazu w innym państwie członkowskim UE, w którym on przebywa. Wymaga to maksymalnego odformalizowania procedur sądowych. Dyrektywa ENO w art. 8 ust. 1 postanawia w związku z tym, że „właściwy organ państwa wydającego przekazuje europejski nakaz ochrony właściwemu organowi państwa wykonującego dowolną metodą pozwalającą zachować pisemny ślad, tak aby umożliwić właściwemu organowi państwa wykonującego ustalenie autentyczności tego nakazu. Cała urzędowa korespondencja odbywa się również bezpośrednio między tymi właściwymi organami”. Polska implementacja tego przepisu jest nieco bardziej rygorystyczna, gdyż w świetle art. 611w § 5 KPK „Przekazanie odpisu nakazu oraz orzeczenia może nastąpić również przy użyciu urządzeń służących do automatycznego przesyłania danych, w sposób umożliwiający stwierdzenie autentyczności tych dokumentów. Na żądanie właściwego sądu lub innego organu państwa wykonania nakazu sąd lub prokurator przekazuje odpis orzeczenia oraz oryginał nakazu”. Pomimo tych postanowień, ENO wiązać się będzie z czasochłonnym obiegiem dokumentów między państwem wydającym a wykonującym ENO, co z pewnością wydłuża procedurę. W razie potrzeby wydany ENO kieruje się do więcej niż do jednego państwa wykonania nakazu. Może to mieć zastosowanie, gdy np. objęta ENO ofiara przestępstwa zamierza przemieszczać się pomiędzy państwami członkowskimi UE. Pamiętać przy tym należy, że ENO jest środkiem czasowym, gdyż przyznana w jego ramach ochrona nie przysługuje bezterminowo. Dla przedłużenia obowiązywania ENO osoba podlegająca ochronie musi opuścić terytorium państwa wykonującego i udać się z powrotem do państwa wydającego. Tylko ono bowiem, w świetle art. 13 ust. 1 dyrektywy ENO, ma „wyłączną kompetencję do decydowania, by: a) przedłużyć, zweryfikować, zmienić, uchylić i cofnąć obowiązywanie środka ochrony oraz europejskiego nakazu ochrony”. Naraża to osobę chronioną na niepotrzebne utrudnienia i ogranicza skuteczność ENO. Z zacytowanym przepisem dyrektywy ENO koresponduje art. 611wb § 1 KPK, zgodnie z którym „W razie zmiany lub uchylenia środka lub obowiązku, o którym mowa w art. 611w § 1, sąd lub prokurator niezwłocznie zawiadamia o tym właściwy sąd lub inny organ państwa wykonania nakazu”.
Przekazując ENO sędzia musi prawidłowo zidentyfikować właściwy do wykonania nakazu organ państwa wykonującego. Nie jest to łatwe, gdyż dyrektywa ENO dopuszcza w tej kwestii pewną dowolność. Zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy ENO, „Każde państwo członkowskie informuje Komisję o tym, który organ lub organy sądowe lub im równoważne są właściwe w świetle jego prawa krajowego do wydawania europejskiego nakazu ochrony i do uznawania takiego nakazu”. Oznacza to, że kompetencje w tym zakresie mają w poszczególnych państwach UE różne organy, co może przyczyniać się do chaosu organizacyjnego w praktyce wykonywania ENO. Dodatkową trudność powoduje fakt, że w poszczególnych państwach UE kompetencje związane z ENO powierzono organom o różnym charakterze prawnym. W części krajów, jak np. w Polsce, Francji, Bułgarii, Malcie, Wielkiej Brytanii wyłączne kompetencje do wydania ENO mają organy sądowe. W innych, kompetencje te są dzielone przez organy sądowe z prokuraturą (np. w Belgii, Czechach, Luksemburgu, Portugalii), policją (np. Austria, Niemcy, Finlandia, Włochy) lub innymi organami administracji (np. organami z zakresu pomocy społecznej; tak jest w Hiszpanii i Niderlandach). Możliwe są także inne warianty mieszane. Jedynie w Szwecji o wydaniu ENO decyduje wyłącznie prokuratura13. Przezwyciężaniu trudności związanych z ustaleniem właściwego organu państwa wykonującego służy odpowiedni przepis dyrektywy ENO, przyjęty także w art. 611w § 6 KPK. Na jego podstawie, „w razie trudności w ustaleniu właściwego sądu lub innego organu państwa wykonania nakazu sąd lub prokurator może również zwracać się do właściwych jednostek organizacyjnych Europejskiej Sieci Sądowej lub Eurojust”. Te pomocnicze jednostki organizacyjne UE mają pomóc we wskazaniu właściwego organu. Dyrektywa ENO zawiera w tym zakresie jeszcze jedno postanowienie (art. 8 ust. 3), którego refleks znajduje się w art. 611wd § 3 i 4 KPK. Jeżeli bowiem organ państwa wykonującego, który otrzymał ENO, nie jest organem właściwym do jego uznania, organ ten z urzędu ma przekazać nakaz właściwemu organowi i bezzwłocznie, dowolną metodą pozwalającą zachować pisemny ślad, powiadamia o tym właściwy organ państwa wydającego.
Zgodnie z art. 611wc KPK: „Na postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie europejskiego nakazu ochrony zażalenie nie przysługuje”.
[/hidepost]