Sędzia polski wobec europejskiego nakazu ochrony
[hidepost]
Rola sędziego w wykonywaniu ENO
O ile w polskim rozwiązaniu sędzia ma równoprawną, jeśli nie mocniejszą od prokuratora rolę w wydawaniu ENO, o tyle rola ta jest jedynie kontrolna w przypadku wykonania w Polsce ENO wystawionego zagranicą. W świetle art. 611wd § 1 KPK, ENO podlega wykonaniu przez prokuratora właściwego miejscowo ze względu na miejsce pobytu osoby podlegającej ochronie. Ma on przystąpić do wykonania nakazu niezwłocznie (art. 611wf § 2 KPK). Wprawdzie, odmiennie niż dyrektywa ENO, polskie prawo nie wspomina o uznaniu przez prokuratora ENO wydanego w innym państwie członkowskim, mówi jednak o przesłankach „odmowy wykonania” ENO w Polsce. Mogą one mieć charakter obligatoryjnych przesłanek odmowy (zgodnie z art. 611wg § 1 KPK, jeżeli osoba podlegająca ochronie nie przebywa na terytorium RP, chyba że istnieją podstawy do uznania, że zamierza na nim przebywać) oraz fakultatywnych przesłanek odmowy (ich listę wymienia m.in. art. 611wg § 2 KPK; należy do niej np. niespełnienie wymogu podwójnej karalności czynu, gdy czyn, w związku z którym nałożono obowiązek objęty ENO, nie stanowi przestępstwa według prawa polskiego). W zakresie odmowy wykonania ENO, a także przyjęcia w Polsce odpowiedniego środka ochrony, prokurator wydaje postanowienie. W tym drugim przypadku wyłania się dla prokuratora podstawowa trudność, związana z faktem, że dyrektywa ENO nie dokonuje harmonizacji środków ochronnych obowiązujących w 28 państwach członkowskich UE. W innym państwie może zatem zostać orzeczony środek ochronny nieprzewidziany w polskim systemie prawnym. Należy go dostosować do naszych uwarunkowań. W świetle art. 9 ust. 1 i 2 dyrektywy ENO: „Po otrzymaniu europejskiego nakazu ochrony, (…), właściwy organ państwa wykonującego uznaje ten nakaz bez zbędnej zwłoki i wydaje decyzję o przyjęciu środka, który jest w analogicznych przypadkach dopuszczalny w świetle jego prawa krajowego, w celu zapewnienia ochrony osobie podlegającej ochronie (…)”. Ustęp 2: „Środek przyjęty przez właściwy organ państwa wykonującego (…), a także wszelkie inne środki podjęte na podstawie decyzji następczych (…) odpowiadają w najszerszym możliwym zakresie środkowi ochrony przyjętemu w państwie wydającym”. Prokurator ma w tym względzie pewną swobodę, podlegającą jednak kontroli sądowej. Na postanowienie prokuratora w przedmiocie wykonania ENO przysługuje bowiem zażalenie do sądu rejonowego, w którego okręgu wydano to postanowienie. Sąd rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu, w którym ma prawo wziąć udział prokurator, osoba, przeciwko której jest lub było prowadzone postępowanie karne, i osoba podlegająca ochronie, jeżeli przebywają na terytorium RP, oraz obrońca i pełnomocnik, jeżeli stawią się na nie. Jeżeli osoba, przeciwko której jest lub było prowadzone postępowanie karne, nie przebywa na terytorium RP ani nie posiada obrońcy, prezes sądu właściwego do rozpoznania zażalenia może jej wyznaczyć obrońcę z urzędu (art. 611wf § 1 KPK).
Podsumowanie
Wnioskowy tryb wydawania oraz ograniczony zakres przedmiotowy ENO pozwala się domyślać, że nie będzie to instrument często stosowany w polskiej praktyce sądowej i prokuratorskiej. Jeżeli do tego dojdzie, rola sędziego polegać będzie na zadbaniu o prawidłowe wypełnienie stosownego formularza ENO i przesłanie go do właściwego organu państwa wykonującego. W dobie zacieśniającej się współpracy organów wymiaru sprawiedliwości w ramach UE i przy maksymalnym odformalizowaniu sposobu kontaktowania, nie powinno to sprawić większych trudności. Praktyka sądowo-
-prokuratorska, zwłaszcza w początkowym okresie obowiązywania ENO, może jednak pójść w przeciwnym kierunku. Ponad półroczny okres obowiązywania regulacji w polskim porządku prawnym jest za krótki na sporządzanie statystyk sądowych i wyciąganie na tej podstawie wniosków. Pozostaje na razie obserwować praktyczne przyswojenie ENO przez polskie sądy i prokuratury.
SUMMARY
Polish judges vis-à-vis the European protection order
The article presents the role of a Polish judge in the procedure relating to the issuance and enforcement of a European protection order (EPO). The origins, purpose and mechanism of EPO’s functioning, as well as major amendments to the Polish Code of Criminal Procedure as regards judges are discussed.
* Autor jest adiunktem na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego.
1 Dalej jako: ENO.
2 Dz.Urz. L Nr 338 z 21.12.2011 r., s. 2–18; dalej jako: dyrektywa ENO.
3 Dalej jako: PWBiS.
[/hidepost]