Sprawozdanie z konferencji pt. „Podmioty w postępowaniu cywilnym”, Katowice, 22–23.9.2016 r.
Drugi dzień konferencji rozpoczął się od wystąpień dr Marcina Dziurdy i prof. dr hab. Andrzeja Jakubeckiego (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie), którzy omówili zagadnienie zdolności sądowej i procesowej. Dr Marcin Dziurda podkreślił, że regulacja obejmująca ogólną zdolność sądową jest spójna. Mają ją bowiem te podmioty, które posiadają ogólną zdolność prawną. Pomimo tego, że istnieje bardzo silne powiązanie zdolności sądowej ze zdolnością prawną, de lege lata nie można jednak mówić o istnieniu pomiędzy nimi sprzężenia zwrotnego, w szczególności po uchyleniu art. 64 § 2 KPC. Obecna regulacja prawna jest jednokierunkowa, co oznacza, że wszystkie podmioty, które mają zdolność prawną, posiadają również zdolność sądową. Prelegent wskazał również na problem niejednolitej oceny zdolności sądowej prokuratora. Profesor Jakubecki zapoznał uczestników z definicjami zdolności procesowej wyrażanymi w doktrynie oraz z definicją legalną zawartą obecnie w Kodeksie postępowania cywilnego. Zdaniem prelegenta, wartość definicji zamieszczonej w art. 65 § 1 KPC jest umiarkowana, tym bardziej że jedno pojęcie niejasne definiowane jest przez inne pojęcie niejasne – czynności procesowe. Referent podkreślił, że należy inaczej traktować zdolność do czynności prawnych w odniesieniu do osób fizycznych, a inaczej w przypadku osób prawnych (i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, lecz posiadających na mocy ustawy zdolność prawną). Wynika to z regulacji zawartej w art. 33 KC, która nie posługuje się w odniesieniu do osób prawnych pojęciem zdolności procesowej, lecz stwierdza, że osoby prawne działają przez swoje organy. Oceniając zdolność prawną osób prawnych nie określamy zatem czy podmioty te mogą dokonywać czynności prawnych, lecz w jaki sposób one działają.
Uwagi ogólne na temat udziału w postępowaniu cywilnym podmiotów innych niż materialnie uprawnione przedstawił prof. UAM dr hab. Paweł Grzegorczyk (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). W swoim wystąpieniu skupił się na odpowiedzi na pytanie, w jakiej roli i z jakich powodów podmioty te występują w postępowaniu cywilnym. Prelegent zauważył, że mogą one występować w dwojakiej roli procesowej. Po pierwsze, jako strony postępowania, a po drugie jako tzw. inni uczestnicy postępowania. Przypadki, w których występują one w roli strony opisywane są przy pomocy instytucji podstawienia procesowego. Podkreślił także znaczenie legitymacji procesowej sensu stricto (lub legitymacją procesową formalną). W swoich rozważaniach praktycznych skupił się na omówieniu sytuacji procesowej m.in. organizacji pozarządowej, czy nadzorcy sądowego w postępowaniu układowym.
Na zakończenie konferencji uwagi de lege ferenda na temat udziału prokuratora oraz innych podmiotów, do których stosuje się przepisy o prokuratorze, przedstawiła SSR dr Katarzyna Gajda-Roszczynialska (Uniwersytet Śląski). Referentka podkreśliła, że udział tych podmiotów powinien być rozważany w kategoriach ekstraordynaryjnej legitymacji procesowej uwarunkowanej istnieniem interesu publicznego, czy też interesów pośrednio indywidualnych. Nie bez znaczenia jest tzw. subrogacja publiczna, czy substytucja procesowa. Znaczenie mają uregulowania unijne, konstytucyjne, ustrojowe, wewnątrzsystemowe, a przede wszystkim model procesu. Prelegentka przybliżyła uczestnikom dwa możliwe modele regulacyjne: model germański (na przykładzie Niemiec i Austrii) oraz model romański (na przykładzie Francji, Włoch i Hiszpanii). Spostrzeżenia płynące z analizy wad i zalet stosowania obydwu modeli stały się podstawą do zaprezentowania wniosków de lege ferenda. Referentka uznała m.in. za dozwolone i pożądane uregulowania udziału podmiotów w zakresie wynikającym z interesu publicznego, czy też pośrednio indywidualnym, lecz opowiedziała się za ograniczeniem bądź wyeliminowaniem formy związanej z interesem bezpośrednio i wyłącznie prywatnym.
Spotkanie podsumowali prof. UŚ dr hab. Andrzej Torbus i SSO prof. UŚ dr hab. Krystian Markiewicz, którzy podziękowali prelegentom za wybitne referaty, a także uczestnikom za czynny udział w dyskusjach.
* Autorka jest doktorantką w Katedrze Postępowania Cywilnego WPiA UŚ.
1 1 P 8/07, Dz.U. Nr 119, poz. 772.
2 2 Skarga nr 23614/08, Legalis.
3 3 Dz.U. z 2016 r. poz. 2062; dalej jako: PrUSP.