Stowarzyszenia i związki zawodowe sędziów
[hidepost=1]
Próba ustalenia oficjalnych przyczyn wprowadzenia w art. 178 ust. 3 Konstytucji RP obydwu tych zakazów jest niestety skazana na niepowodzenie, albowiem, co jest jednak dość absurdalne w sytuacji, w której każdy projekt aktu normatywnego – nawet tego najmniej istotnego – posiada uzasadnienie, nie istnieje uzasadnienie projektu Konstytucji RP, a jej ostateczny tekst został wypracowany w Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego na podstawie siedmiu projektów Konstytucji autorstwa: Prezydenta RP (Karta), Senatu RP, partii politycznych: UW, SLD, PSL-UP i KPN oraz ZZ „Solidarność”. Co więcej, w projektach tych sformułowanego wprost bezwzględnego zakazu przynależności i działalności związkowej sędziów nie było – raczej eksponowano w nich wolność działalności związkowej. Jedynie
w projekcie senackim expressis verbis wyłączano tę wolność w stosunku do członków sił zbrojnych, jak również zezwolono w nim na jej wyłączenie ustawą
w odniesieniu do funkcjonariuszy publicznych (katalog, których musiał obejmować sędziów)7.
Tworzenie i przynależność do stowarzyszeń sędziowskich w Polsce
Odmienną od związków zawodowych formą zorganizowanej działalności społecznej są stowarzyszenia. Pierwszym stowarzyszeniem sędziowskim było zarejestrowane w dniu 7.7.1990 r. Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” (ówcześnie pod nazwą Stowarzyszenie Sędziów Orzekających „Iustitia”)8 na podstawie obowiązującej do dzisiaj ustawy z 7.4.1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach9. W kolejnych latach powstawały kolejne stowarzyszenia sędziowskie tworzone bądź to jako stowarzyszenia sędziów określonej specjalności orzeczniczej, jak np. Stowarzyszenie Sędziów Sądów Rodzinnych w Polsce, bądź to jako stowarzyszenia lokalne
(np. Stowarzyszenie Sędziów Apelacji Warszawskiej „Nike”). Dopiero 30.6.2010 r. zarejestrowano drugie ogólnopolskie stowarzyszenie sędziowskie,
tj. Stowarzyszenie Sędziów Themis. Sędziowie również uczestniczyli i nadal uczestniczą w działalności stowarzyszeń zrzeszających np. przedstawicieli różnych zawodów prawniczych w rodzaju Związku Prawników Polskich. Cechą wspólną tych wszystkich stowarzyszeń jest to, że powstały i prowadzą działalność wyłącznie w oparciu o przepisy PrStow. Nie jest to sytuacja na świecie odosobniona, albowiem w wielu krajach stowarzyszenia sędziowskie funkcjonują na takiej samej dokładnie zasadzie. To, co sytuację w Polsce czyni odmienną od tej spotykanej w wielu innych krajach, to niemożność zrzeszania się sędziów w związkach zawodowych
i towarzyszący jej zakaz strajku. Taki zakaz oddziaływa na stowarzyszenia sędziowskie o tyle, że częściowo przejmują funkcje związkowe – zwłaszcza, gdy inne organy państwowe z różnych przyczyn nie wykazują wystarczającej troski o interesy socjalne i pracownicze sędziów. Powstaje luka, którą stowarzyszenia sędziowskie starają się wypełnić, a co z kolei wywołuje rozmaite, niekiedy wysoce kontrowersyjne, by nie rzec: zdumiewające, reakcje otoczenia10.
Możliwość tworzenia i przynależenia do związków zawodowych oraz stowarzyszeń sędziowskich na świecie
Opierając się na odpowiedziach uzyskanych w drodze ankiety przeprowadzonej wśród uczestników 55 Dorocznego Zgromadzenia Światowej Unii Sędziów (IAJ-UIM), które odbyło się w Aleksandrii koło Waszyngtonu w dniach 11–15.11.2012 r. (uzyskano 41 odpowiedzi)11 można stwierdzić co następuje.
System taki jak obowiązujący w Polsce zakładający, że sędziowie nie mogą należeć do związków zawodowych, nie mają prawa do strajku, a stowarzyszenia sędziowskie nie mają żadnych szczególnych uprawnień, obowiązuje w następujących 12 krajach: Islandia, Bułgaria, Węgry, Grecja, Gruzja, Łotwa, Estonia, Ukraina, Mongolia, Mozambik, Stany Zjednoczone Ameryki, Turcja, Republika Chińska (Tajwan) oraz Bośnia i Hercegowina. Gdy od tego odejmiemy Islandię,
w której istnieje niezależna od władzy wykonawczej Rada ds. Wynagrodzeń ustalająca zasady wynagradzania sędziów i innych wysokich funkcjonariuszy publicznych, Stany Zjednoczone Ameryki czy Kanadę oraz Republikę Chińską, które mają zupełnie inny od kontynentalnego system prawny oraz system powoływania sędziów (przykładowo, w Kanadzie przyjmuje się, że niemożność zrzeszania się sędziów w związkach zawodowych wynika z faktu, iż nie istnieje pojęcie sądu, który w tych relacjach pracowniczych pełni rolę pracodawcy – tamże każdy sędzia w zakresie powierzonej mu jurysdykcji jest w istocie odrębnym sądem – całkowicie niezależnym tak od świata zewnętrznego, jak i pozostałych sędziów), jak również Turcję, w której sędziowie podjęli obiecującą próbę obalenia zakazu tworzenia związków zawodowych (o czym dalej) oraz Grecję, gdzie sędziowie interpretują tamtejszą Konstytucję w sposób, która umożliwi legalizację strajku sędziów, okazuje się,
że system znany nam z autopsji nie jest bynajmniej systemem dominującym w świecie.
[/hidepost]