W jakim zakresie Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest zwolniony od opłat egzekucyjnych?
Tymczasowość zwolnienia od kosztów komorniczych wynika z art. 46 ust. 1 i 2 KosztKomU, zgodnie z którym sąd rejonowy, przy którym działa komornik, wypłaca tymczasowo komornikowi, na jego wniosek, sumy odpowiadające wysokości wydatków oraz tych opłat komorniczych, od których zależy podjęcie czynności przez komornika, należnych od strony zwolnionej od kosztów komorniczych. Komornik przed zakończeniem postępowania wydaje postanowienie o pobraniu od dłużnika albo uczestnika postępowania pokrytych tymczasowo przez ww. sąd kosztów komorniczych. Nie dotyczy to spraw, w których egzekucja okazała się bezskuteczna albo postępowanie zostało umorzone z innych przyczyn.
Powyższa kwestia szczególnego znaczenia nabiera w kontekście ww. opłat końcowych. Opłata końcowa stanowi wyraz zmian, jakie dokonały się w systemie finansowania egzekucji cywilnej. Wprowadzenie tej instytucji oznacza odejście od finansowania bezskutecznych postępowań egzekucyjnych wyłącznie ze środków pozyskanych od dłużników w ramach skutecznych egzekucji. Ma to na celu zapewnienie komornikowi minimalnego przychodu w ramach każdego prowadzonego postępowania egzekucyjnego. Podkreśla się uzupełniający charakter opłaty końcowej14.
Niewątpliwie opłatą końcową jest opłata, o której mowa w art. 29 ust. 4 zd. 1 KosztKomU, zgodnie z którym w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego z innych przyczyn niż wskazane w ust. 1 komornik pobiera od wierzyciela opłatę w wysokości 150 zł, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 30. Charakter opłaty końcowej obciążającej wierzyciela ma także opłata egzekucyjna naliczona przez komornika na podstawie art. 29 ust. 1 KosztKomU, jak również na podstawie art. 29 ust. 2 KosztKomU.
Mając więc na względzie charakter opłat końcowych pobieranych od wierzyciela należy uznać, że ustawowe zwolnienie od kosztów przewidziane w art. 114 ust. 4 SystUbSpołU nie rozciąga się na te opłaty egzekucyjne. Prowadzenie egzekucji przeciwko dłużnikowi nie jest bowiem uzależnione od pobrania tej opłaty od wierzyciela. Wierzyciel zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych nie jest zobowiązany do uiszczania opłat warunkujących podjęcie czynności przez komornika15.
Zwolnienie od opłaty egzekucyjnej uzależnione jest od warunkowości podjęcia przez komornika czynności egzekucyjnych. Taka sytuacja nie występuje w przypadku końcowych opłat egzekucyjnych pobieranych od wierzyciela. Przyjęcie odrębnej interpretacji byłoby sprzeczne z wykładnią celowościową, logiczną i systemową instytucji ustawowego zwolnienia w ujęciu podmiotowym. Zwolnienie od kosztów sądowych związane jest ściśle z kosztami, które ma ponieść strona domagająca się takiego zwolnienia w związku z podjętymi czynnościami w ramach danego postępowania (zob. art. 102 ust. 1 KosztSądCywU oraz art. 103 ust. 1 KosztSądCywU.). Opłaty końcowe, z uwagi na ich uzupełniający charakter, naliczane i pobierane są na końcowym etapie postępowania egzekucyjnego, przez co de facto oderwane są od konkretnych czynności egzekucyjnych.
Uwagi końcowe
Reasumując, ZUS ma obowiązek ponoszenia opłat końcowych z art. 29 ust. 1, 2 i 4 KosztKomU, zwolnienie ZUS od kosztów komorniczych związane jest bowiem nie tylko z przedmiotem jego działalności, ale i charakterem opłat mającym ścisły związek z podejmowanymi czynnościami tak przez sam ZUS, jak i organ egzekucyjny w ramach konkretnego postępowania egzekucyjnego.
To what extent the Social Security Company (ZUS) is exempt from enforcement fees?
The article discusses the duty of the Social Security Company with respect to payment of final enforcement charges under the provisions of the Act of 28 February 2018 on bailiff’s expenses in the context of the legal status of that entity as a state juridical person. The article points out the separateness of the legal regimes concerning exemption from court and enforcement fees as regards the State Treasury and state juridical persons pursuant to the regulation of Art. 114.4 of the Act of 13 October 1998 on the social security system. Also pointed out has been a special feature, namely temporariness of the institution of exemption of the above entities from court fees. The substance of the final charge provided for in Art. 29.1, Art. 29.2 and Art. 29.4 of the Act on bailiff’s expenses with respect to the object of activities of the Social Security Company.
Key words: enforcement, court fees, enforcement fees, ZUS, State Treasury, bailiff’s expenses, state juridical persons, legal personality, exemption from court fees, social security system
* Autor jest asystentem sędziego w VII Wydziale Cywilnym Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia.
1 T.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; dalej: SystUbSpołU; ustawa weszła w życie z dniem 1.1.1999 r.
2 Dalej: ZUS.
3 T.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360; dalej: KC.
4 Zob. m.in. wyrok SN z 14.2.2008 r., II CSK 502/07.
5 Zob. wyrok SN z 3.7.2019 r., II CSK 467/18.
6 T.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1125; dalej: KosztSądCywU.
7 T.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 221; dalej: KosztKomU.
8 Zob. art. 149 ust. 1 ustawy z 22.3.2018 r. o komornikach sądowych; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1168, dalej: KomSądU.
9 Zob. M. Klonowski [w:] R. Reiwer (red.), Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Komentarz, Warszawa 2019, s. 1056–1057.
10 Zob. W. Grajdura [w:] J. Świeczkowski, M. Świeczkowska-Wójcikowska (red.), Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Kodeks etyki zawodowej komornika sądowego. Komentarz, Warszawa 2020, s. 1232.
11 Zob. A. Górski, L. Walentynowicz, Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Ustawa i orzekanie. Komentarz, Warszawa 2008, s. 116–122.
12 Zob. M. Uliasz [w:] J. Świeczkowski, M. Świeczkowska-Wójcikowska (red.), Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Kodeks etyki zawodowej komornika sądowego. Komentarz, Warszawa 2020, s. 1175–1177.
13 Zob. A. Górski, L. Walentynowicz, j.w., s. 116.
14 Zob. M. Klonowski, jw., s. 1013–1015.
15 Zob. I. Kunicki, Ustawa o kosztach komorniczych. Komentarz, Warszawa 2018, Legalis, komentarz do art. 45.