Wpływ pandemii COVID-19 na wymiar sprawiedliwości. Studium przypadku i sugerowane rozwiązania

Uwieńczeniem pierwszego dnia konferencji było wręczenie nagrody na najlepszą pracę magisterską w VII Konkursie kwartalnika Polski Proces Cywilny oraz Towarzystwa Naukowego Procesualistów Cywilnych. Na posiedzeniu Komisji Konkursowej w składzie: Prof. dr. hab. Feliks Zedler (Przewodniczący), Prof. dr. hab. Łukasz Błaszczak, dr. hab. prof. URz Anna Kościółek, dr hab. Tadeusz Zembrzuski oraz dr hab. Katarzyna Gajda-Roszczynialska (Sekretarz) w głosowaniu podjęto decyzję o przyznaniu nagród w konkursie na najlepszą pracę magisterską w dyscyplinie postępowanie cywilne przy uwzględnieniu kryteriów: przydatności praktycznej i aktualności tematu, zgodności tytułu pracy magisterskiej z jej treścią, komplementarności wykorzystanej literatury i orzecznictwa, merytorycznej zawartości pracy oraz poprawności i nowatorskości sformułowanych konkluzji, poprawności językowej oraz wyczerpania tematu. Zgodnie z decyzją Komisji Konkursowej pierwszą nagrodę otrzymały ex aequo: mgr Iga Kozioł za pracę pt. „Sądowe uzgodnienie płci metrykalnej osoby transseksualnej” (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) napisaną pod kierunkiem prof. dr hab. Pawła Grzegorczyka oraz mgr Klaudia Katarzyna Pluta za pracę pt. „Postępowanie w sprawach o odebranie dziecka uprowadzonego z zagranicy” (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) napisaną pod kierunkiem prof. UAM dr hab. Marcina Walasika. Drugie miejsce zajęła mgr Iga Anna Makulska za pracę pt. „Roszczenie o udzielenie informacji w świetle prawa autorskiego i prawa własności przemysłowej” (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) napisaną pod kierunkiem prof. dr hab. Andrzeja Jakubeckiego. Jury konkursowe przyznało trzecią nagrodę mgr Joannie Wójcik za pracę pt. „Postępowanie o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie” (Uniwersytet Śląski) napisaną pod kierunkiem prof. UŚ dr hab. Krystiana Markiewicza.

Drugi dzień Konferencji obejmował tematykę wpływu pandemii COVID-19 na prawo i postępowanie karne. Wydarzenie to towarzyszyło Jubileuszowi 90-lecia profesora Stanisława Waltosia. Uroczystego otwarcia drugiego dnia Konferencji dokonała dr hab. Dobrosława Szumiło-Kulczycka prof. Uniwersytety Jagiellońskiego, dr hab. Katarzyna Gajda-Roszczynialska oraz prof. dr ­Jerzy Pisuliński, Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytety Jagiellońskiego w Krakowie (Polska). Obrady drugiego dnia Konferencji podzielone zostały na dwa panele.

Pierwszy panel poświęcony był zagadnieniom ogólniejszym. Pierwszym referentem był prof. Stanisław Waltoś. Następnie prof. Ewa Łętowska w wystąpieniu zatytułowanym „Gry legislacyjne” wskazała, że nadzwyczajny stan spowodowany pandemią stanowi pokusę nadużycia „ustawodawstwa covidowego”. Profesor zwróciła uwagę na konieczność oceny wprowadzanych zmian legislacyjnych pod kątem ich konstytucyjności oraz proporcjonalności. Profesor Paweł Wiliński oraz prof. Piotr Hofmański przedstawiali w jaki sposób stany nadzwyczajne, w tym takie jak pandemia COVID-19 mogą wpływać na funkcjonowanie prawa karnego i procesu wymierzania sprawiedliwości, jak źle mogą być wykorzystane przez ustawodawcę do realizacji zupełnie innych celów oraz gdzie w takim razie leżą granice możliwych modyfikacji postępowania.

W drugiej części zaprezentowane zostało w jaki sposób pandemia COVID-19 wpłynęła na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w różnych systemach prawnych. Referaty wygłosili: sędzia Landgericht w Monachium Roland Kempfle LL.M., sędzia sądu apelacyjnego, prof. dr Marc de Werd z Holandii oraz prof. Oksana Kaplina z Uniwersytetu w Charkowie. Prezes Duńskiego Stowarzyszenia Sędziów Mikael Sjöberg, przedstawił skutki pandemii COVID-19 w jej poszczególnych etapach. Wskazał, że w I fali COVID-19 utworzono system reagowania kryzysowego, który zadecydował, że sądy miały pozostać otwarte tylko w bardzo pilnych przypadkach. Jak podaje Sędzia Sądu Najwyższego Danii w tym okresie sądy rozpatrywały zaledwie 50% spraw w wyniku czego powstały znaczne zaległości. Wprowadzone ograniczenia wywołały dyskusję konstytucyjno-prawną. Z tego powodu, gdy Danię ponownie zamknięto zakres ograniczeń sądownictwa pozostawiono do ustalenia samym sądom. Tym razem to one powołały nowy zespół reagowania kryzysowego. Zalecono, aby sądy pozostawały otwarte i w zasadzie wszystkie sprawy karne były rozpoznawane. Z uwagi na bezpieczeństwo wdrożono wymogi dotyczące odległości między osobami, ograniczenia dotyczące maksymalnej liczby osób przebywających w pomieszczeniu oraz obowiązek zasłaniania ust i nosa. Jak zaznacza mówca duńskie sprawy karne już przed pandemią były w dużym stopniu zdygitalizowane, zauważa natomiast, że duńscy sędziowie nie są skłonni do przeprowadzenia całego procesu w formie cyfrowej z powodu obaw związanych z należytym procesem.

Trzeci panel poświęcony był zmianom w prawie krajowym. Profesor ­Radosław Olszewski przedstawił problem zmian wprowadzonych w związku z pandemią COVID-19 w obszarze środków przymusu, dr Hanna Gajewska-Kraczkowska zreferowała problematykę wpływu pandemii na realizację zasady jawności postępowań sądowych. Ostatni z prelegentów prof. Jerzy Skorupka zajął się problematyką ograniczenia na skutek pandemii COVID-19 zasady kolegialności orzekania, a prof. Hanna Paluszkiewicz zaprezentowała referat poświęcony wpływowi pandemii na bieg terminów w prawie i procesie ­karnym.

Po merytorycznej dyskusji nastąpiło podsumowanie i zakończenie drugiego, ostatniego dnia Konferencji. Niewątpliwie w trakcie konferencji udało się osiągnąć jej cel i określić, czy i jakie działania i uregulowania są dopuszczalne w stanie pandemii w zakresie procedur sądowych, jak mają funkcjonować sądy w czasie epidemii czy zagrożenia epidemiologicznego oraz po nim, które zmiany mogą pozostać w wymiarach sprawiedliwości, a które powinny zostać wyeliminowane.

Wystąpienia konferencyjne zostaną opublikowane w monografii wydanej w open access w języku angielskim w zagranicznym wydawnictwie.

* Studentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego.

¹ 1 Zob. https://us.edu.pl/centra-badawcze/icbws/

² 2 Zob. https://www.facebook.com/icbws/

³ 3 Zob. https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/kon­ferencja-o-wplywie-pandemii-na-wymiar-sprawiedliwosci,515612.html

⁴ 4 Numer specjalny powstał w ramach prac zespołu grantowego w ramach realizacji przez Uniwersytet Śląski grantu pt. „Impact of the COVID-19 pandemic on the justice system. Case study and suggested solutions” z programu NAWA granty interwencyjne nr BPN/GIN/2021/1/00006/U/00001 (numer UN-2105-001) oraz zaproszonych gości. Open access powstał dzięki dofinansowaniu Dyrektora Instytutu Nauk Prawnych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego.