Wykonywanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Polskę
[hidepost=1]
Szczególną trudność w wykonywaniu wyroków sprawiają orzeczenia dotyczące przewlekłości postępowań sądowych i sądowo-administracyjnych (ponad 375 wykonywanych wyroków w styczniu 2013 r.) oraz przewlekłości stosowania tymczasowych aresztów (ponad 180 wyroków). Łącznie wyroki w tych sprawach stanowiły ok. 64% wszystkich wyroków wydanych przeciwko Polsce. Niestety świadczą one o tym, że przyjęte środki generalne, które miały przywrócić stan zgodny ze zobowiązaniami wynikającymi z EKPCz, takie jak ustawa z 17.6.2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki4, okazały się niewystarczające. Dlatego też Prokurator Generalny wystąpił w dniu 10.1.2013 r. do Sądu Najwyższego z wnioskiem o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego wywołującego rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych co do wykładni art. 5 ust. 1 SkargaU, a wiążącego się z pytaniem: „czy sąd oceniając naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki powinien badać tok całego postępowania sądowego, czy też rozpatrując skargę strony w powyższym zakresie, może ograniczyć ocenę naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, tylko do etapu postępowania, w którym strona złożyła skargę?”5. Jak wynika z uzasadnienia wniosku, znaczna liczba spraw przegranych przed ETPCz związana jest z dokonywaniem przez sądy polskie, przy ocenie zasadności skargi na przewlekłość postępowania, tzw. fragmentacji postępowania, czyli badania jedynie części postępowania sądowego, nie zaś jego całości. Prokurator Generalny słusznie zauważa, że taka praktyka jest sprzeczna z gwarantującym prawo do rzetelnego postępowania sądowego art. 6 ust. 1 EKPCz. Omawiana sprawa jasno dowodzi, że często dla skutecznego wykonywania wyroków ETPCz nie jest konieczne przyjmowanie nowych rozwiązań legislacyjnych, ale wystarczy zmiana praktyki stosowania obowiązującego prawa. Ta zaś zależy od zmiany nastawiania przede wszystkim sędziów i prokuratorów. Kluczem do niej jest zapewnienie szkoleń z orzecznictwa strasburskiego oraz polskich tłumaczeń tego orzecznictwa. W tym kontekście niezwykle pozytywnie należy ocenić, że już w 2007 r. w kompleksowym Programie Działań Rządu w sprawie wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wobec Rzeczypospolitej Polskiej6, Minister Sprawiedliwości zobowiązał się podjąć działania w celu włączenia problematyki EKPCz oraz orzecznictwa ETPCz do programu nauczania sędziów i Prokuratów w, planowanej wówczas, Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, a także w ramach organizowanych seminariów i wizytacji w sądach. Minister Sprawiedliwości zobowiązał się także do regularnego rozprowadzania wśród pracowników wymiaru sprawiedliwości orzeczeń ETPCz w sprawach polskich, w tym poprzez umieszczanie ich polskich tłumaczeń na swojej stronie internetowej. Pełnomocnik MSZ ds. postępowań przed ETPCz, w porozumieniu z Ministerstwem Sprawiedliwości, zaproponowali również Kancelarii ETPCz przekazywanie tłumaczeń takich wyroków celem umieszczenia ich polskiej wersji językowej w systemie HUDOC, będącym oficjalną bazą orzeczniczą ETPCz.
Proliferacja strasburskich standardów orzeczniczych, obok edukacji, osiągana być może drogą zachęty.
Przykładem takiego bodźca skierowanego bezpośrednio do środowiska sędziowskiego jest ustanowienie przez Pełnomocnika MSZ ds. postępowań przed ETPCz corocznej nagrody dla sędziów sądów powszechnych za orzeczenie, które w sposób najpełniejszy odnosi się do praw i wolności zagwarantowanych w EKPCz oraz potwierdzanych wyrokami ETPCz. Nagroda ma charakter tematyczny, tegoroczna związana jest z aspektem prawa jednostki do rzetelnego procesu, jakim jest rozpoznanie sprawy w rozsądnym terminie (art. 6 ust. 1 EKPCz). Przyznano ją Sędziemu Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie, Stanisławowi Sielskiemu7. Nagroda obejmuje wyjazd studyjny do siedziby ETPCz w Strasburgu i uczestnictwo w rozprawie przed Trybunałem. W przyszłym roku wyróżnione będzie orzeczenie dotyczące wolności wypowiedzi chronionej w art. 10 EKPCz. Tego rodzaju nagrody, obok rodzenia zdrowej sędziowskiej rywalizacji, przyczyniają się do podwyższenia jakości orzecznictwa oraz promują wiedzę o standardach strasburskich.
Obok spraw związanych z przewlekłością postępowań sądowych i stosowaniem tymczasowych aresztów, pozostałe wyroki „polskie” w fazie wykonywania dotyczyły w styczniu br. m.in. lustracji (10 wyroków), opieki medycznej w jednostkach penitencjarnych (7), przeludnienia więzień (3), cenzury korespondencji osób osadzonych (ok. 40), dostępu do sądu (27), prawa do życia prywatnego i rodzinnego (11), swobody wypowiedzi (10).
[/hidepost]