Wyłączenie sędziego w orzecznictwie ETPCz w świetle spraw polskich

dr hab. prof. UŚ Jacek Barcik

[hidepost]

Statystyki polskich spraw przed ETPCz

Analiza polskich spraw na wokandzie ETPCz pozwala stwierdzić, że w latach 1993–2014 zagadnienie wyłączenia sędziego pojawiło się w 39 orzeczeniach ETPCz. W zdecydowanej większości spraw miało jednak charakter uboczny, powiązany z głównym przedmiotem skargi. Zagadnienie wyłączenia sędziego pojawiło się w sprawach dotyczących:

postępowań w sprawach nieletnich – 1 skarga (Adamkiewicz przeciwko Polsce¹²);

odszkodowań za szkody górnicze – 1 skarga (Fojcik przeciwko Polsce¹³);

podziału własności majątkowej małżeńskiej – 4 sprawy (Dojs przeciwko Polsce¹⁴, Janik przeciwko Polsce¹⁵, Peryt przeciwko Polsce¹⁶, Mączyński przeciwko Polsce¹⁷);

postępowania upadłościowego – 1 sprawa (Gajewski przeciwko Polsce¹⁸);

ubezpieczeń społecznych – 3 sprawy (Sobański przeciwko Polsce¹⁹, Styranowski przeciwko Polsce²⁰, Wasilewski przeciwko Polsce²¹);

postępowań spadkowych – 3 sprawy (C. przeciwko Polsce²², Górska przeciwko Polsce²³; Koral przeciwko Polsce²⁴);

stosunku pracy – 2 sprawy (Pogorzelec przeciwko Polsce²⁵, Mejer i Jałoszyńska przeciwko Polsce²⁶);

postępowania egzekucyjnego – 1 sprawa (Łopuch przeciwko Polsce²⁷);

powództwa wzajemnego o zwrot zysków – 1 sprawa (Kreuz przeciwko Polsce²⁸);

zniesławienia – 1 sprawa (Kuśmierek przeciwko Polsce²⁹);

lustracji – 1 sprawa (Moczulski przeciwko Polsce³⁰);

postępowań karnych – 9 spraw (Jabłoński przeciwko Polsce³¹, Klamecki przeciwko Polsce³², Matwiejczuk przeciwko Polsce³³, Trzaska przeciwko Polsce³⁴, Kauczor przeciwko Polsce35, Pohoska przeciwko Polsce³⁶, Skawińka przeciwko Polsce³⁷, Wiatrzyk przeciwko Polsce³⁸, Jasiński przeciwko Polsce³⁹);

roszczeń odszkodowawczych – 3 sprawy (Góra przeciwko Polsce⁴⁰, Henryka Malinowska przeciwko Polsce⁴¹, Wierciszewska przeciwko Polsce⁴²);

spraw penitencjarnych – 2 sprawy (Mariusz Lewandowski przeciwko Polsce⁴³, Skałka przeciwko Polsce⁴⁴);

postępowań w sprawach o wykroczenia – 1 sprawa (Henryk Urban i Ryszard Urban przeciwko Polsce⁴⁵);

zniesienia współwłasności nieruchomości – 1 sprawa (Janas przeciwko Polsce⁴⁶);

wskazanie przez sąd sposobu korzystania z rzeczy wspólnej – 2 sprawy (Lizut-Skwarek przeciwko Polsce⁴⁷, Piechota przeciwko Polsce⁴⁸);

stwierdzenia ojcostwa – 1 sprawa (Szarapo przeciwko Polsce⁴⁹);

sprzedaży nieruchomości – 1 sprawa (Toziczka przeciwko Polsce⁵⁰).

Sprawa Moczulski przeciwko Polsce

Skarżący podniósł, że jego proces nie był rzetelny, ponieważ sędzia R.K. był zaangażowany w jego procesie w trzech sytuacjach, w tym na etapie postępowania przygotowawczego. Twierdził, że dowiedział się o jego wcześniejszym udziale dopiero podczas postępowania apelacyjnego i dlatego też zarzut ten mógł podnieść jedynie na etapie kasacji. Rząd zakwestionował ten argument. Twierdził, że skarżący nigdy nie kwestionował udziału sędziego R.K. i że nie było żadnych dowodów na brak bezstronności sędziego.

ETPCz zauważył, że sędzia R.K. nie zasiadał w żadnym ze składów sędziowskich, które wydały wyroki w I instancji w przedmiotowej sprawie. Nie podlega również wątpliwości, że sędzia R.K. brał udział w postępowaniu przygotowawczym, jak również, że zasiadał w składzie sędziowskim w I instancji; jednak skład ten został następnie zmieniony, tak więc nie wydał on wyroku w postępowaniu lustracyjnym wszczętym przeciwko skarżącemu. Co prawda, sędzia R.K. zasiadał w obu składach sędziowskich sądu I instancji w sprawie skarżącego. Fakt ten jednak sam w sobie nie może rodzić uzasadnionej wątpliwości co do bezstronności tego sędziego. W pierwszym z tych wyroków sąd uchylił wyrok sądu I instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Tak więc nie można powiedzieć, że wydając wyrok w pierwszym przypadku sędzia R.K. z góry przesądził o treści drugiego wyroku. Ponadto, ponieważ sytuacja ta, zgodnie z przepisami prawa krajowego, nie wymagała ex lege wyłączenia sędziego R.K., to sam skarżący powinien wnieść wniosek o wyłączenie sędziego R.K. ze składu sędziowskiego orzekającego w postępowaniu odwoławczym. Trybunał uważa, że skarżący nie korzystając z tego prawa pozbawił sądy krajowe możliwości zbadania, czy udział sędziego R.K. w postępowaniu mógł rodzić wątpliwości co do jego
bezstronności.

[/hidepost]