Zapowiedź numeru tematycznego Kwartalnika „Iustitia”: Językoznawstwo sądowe w praktyce1
Czy użycie wulgaryzmów zawsze kwalifikuje się na akt oskarżenia z art. 212 KK?
dr Jolanta Piwowar (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)
Rozważania o swobodzie wypowiedzi dziennikarskiej na przykładzie publikacji felietonów
Analiza lingwistyczna dotyczy tekstu artykułów prasowych, których autorem jest Piotr Lewandowski:
„Wytarzać banksterów w smole i pierzu”
„Kurs sprawiedliwy – dla wszystkich”.
Zasadniczym celem tej analizy było określenie konotacji społecznych użytych w nim wyrażeń i sformułowań oraz wskazanie, czy zawarte w artykułach elementy językowe mają charakter zniesławiający lub znieważający. Kontekst sprawy wymagał uwzględnienia tego, że teksty poddane analizie są tekstami dziennikarskimi (felietonami).
W felietonach poddanych analizie znalazły się m.in. określenia dotyczące negatywnej i krytycznej oceny działalności banków (także osób zarządzających bankami), np.: „draństwo”, „oszustwo”, „hochsztapler”, „banda złodziei i szulerów”, „lichwiarska działalność, bankster (banksterska mafia)”. Konotacje społeczne wymienionych określeń zostały opisane m.in. na podstawie materiału językowego zawartego w Narodowym Korpusie Języka Polskiego.
W opinii zostało przedstawione stanowisko dotyczące zastosowanych cytatów w felietonie, np. „Nachalne są te kurwy i zuchwałe.” (J. Hašek, Przygody dobrego wojaka Szwejka) oraz wykładnia znaczeniowa amalgamatów konceptualnych („bankster”).
W artykule wykorzystam uzasadnienie wyroku sądowego (X Ka 721/18), które w całości podtrzymało tezy zawarte w opinii. Dodatkowo w sprawie były rozważane wątki dotyczące praktyki dziennikarskiej, np. zasadność autoryzacji tekstu dziennikarskiego (teksty informacyjne/felietony).
Ustalanie treści tekstu, który zniesławia. Zakres analizy i interpretacji językowej i komunikacyjnej w procesach o pomówienie
dr hab. Jarosław Liberek, prof. UAM (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Przestępstwo pomówienia może dotyczyć osoby, grupy osób, instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, a więc, mówiąc umownie, pewnych podmiotów życia publicznego. Podmioty te, kierując do sądu prywatny akt oskarżenia, czują się pomówione w wyniku tego, że jakiś inny podmiot (niekoniecznie publiczny) wprowadził do obiegu społecznego tekst (w szerokim tego słowa znaczeniu), który to tekst przypisuje im postępowanie lub właściwości poniżające w opinii publicznej lub mogące narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Centralnym przedmiotem rozważań w procesie o pomówienie jest tekst, stąd też zdarza się, że sąd dopuszcza dowód z opinii biegłego językoznawcy. Specjalista musi przede wszystkim ustalić treść tekstu i w formie opisowej przedstawić ją w opinii bądź na sali sądowej. Językoznawca, dysponując stosownymi narzędziami i metodami, ma pewne możliwości, ale nie są one nieograniczone. W niniejszym artykule podejmujemy próbę skrótowego przedstawienia tych możliwości, a więc zakresu analizy i interpretacji językowej i komunikacyjnej. Ten zakres stanowi de facto o przydatności dowodu z opinii językoznawcy w procesie o pomówienie.
Autorstwo prywatnej korespondencji majlowej w świetle analizy konwersacyjnej oraz umiejętności edycji tekstu elektronicznego
dr hab. Monika Zaśko-Zielińska, prof. UWr (Uniwersytet Wrocławski)
Artykuł prezentuje metodę analizy prywatnej korespondencji mailowej prowadzonej w grupie osób. Celem ekspertyzy była próba ustalenia autorstwa tekstów anonimowych wysyłanych z różnych adresów mailowych. Zastosowana metoda czerpie z analizy konwersacyjnej (uwzględniono: wkład konwersacyjny, temat w rozmowie, strukturę tekstu), genologii lingwistycznej (mail prywatny, list anonimowy) oraz ustaleń lingwistyki kryminalistycznej na temat oceny jakości pisma, w tym umiejętności i stabilności opanowania edycji tekstu elektronicznego (tu: stosowanie polskich znaków, występowanie usterek pisownianych, stosowanie znaków interpunkcyjnych, poprawność użycia spacji, stosowanie wielkich liter, wprowadzanie wyróżnień).