Sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Rola biegłego w postępowaniu sądowym” (Wrocław 24.4.2014 r.)

Opiniowanie w sprawach sądowych z punktu widzenia biegłego

Panel ten rozpoczął się od referatu prof. dr hab. n. med. Barbary Świątek (biegła Zakładu Medycyny Sądowej we Wrocławiu) pt. „Specyfika opiniowania sądowo-lekarskiego”. W referacie podkreślono olbrzymią różnorodność zagadnień objętych ww. specjalnością. Jako podstawowe problemy związane z pełnieniem funkcji biegłego sądowego Pani Profesor wskazała: tryb powołania biegłego, zakres opiniowania, metodologię opracowywania opinii, tematykę opiniowania, udział biegłych w postępowaniach i rozprawach sądowych, pozycję biegłego sądowego w społeczeństwie. Odniosła się ona pokrótce do wszystkich tych zagadnień, szczególnie wiele uwagi poświęcając trybowi powoływania stałych biegłych sądowych, treści zleceń organów procesowych kierowanych do biegłych oraz dopuszczalności wyjścia przez biegłego poza granice zlecenia. Z referatu wynikało, że do Zakładów Medycyny Sądowej prawie nie docierają obecnie zlecenia dotyczące „prostych” opinii. Coraz częściej są to bardzo skomplikowane zadania, wymagające często udziału lekarzy wielu specjalności i dodatkowych badań, w sprawach dotyczących tzw. błędów lekarskich. Szczególnie cenne były uwagi, z perspektywy 50-letniej praktyki biegłego lekarza, dotyczące warunków dobrej współpracy z sądem. Optymistycznie zabrzmiały słowa wypowiedziane na zakończenie referatu, że pomimo tego, iż pełnienie funkcji biegłego jest coraz częściej połączone z negatywnymi czynnikami, to jednak Pani Profesor nigdy nie żałowała, że całe życie zawodowe poświęciła medycynie sądowej.

Następnie zabrali głos dr Aldona Stodulska-Blaszke (biegła psycholog) oraz lek. med. Adam Kojtych (biegły psychiatra), którzy przedstawili referat pt. „Opiniowanie sądowe w ujęciu psychiatryczno-psychologicznym. Profesjonalizm, czy improwizacja?”. Wystąpienie dotyczyło zmian w Kodeksie karnym w zakresie środków zabezpieczających, a zwłaszcza pobytu w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym. Wnioski były bardzo krytyczne. Możliwość stosowania ww. środków zabezpieczających po odbyciu kary pozbawienia wolności budzi poważne kontrowersje, także konstytucyjne. Jeżeli ustawodawca zdecydował się wprowadzić takie rozwiązania, to powinny być one precyzyjnie, starannie uregulowane. Tymczasem najnowsza regulacja jest niejasna i prowadzi do różnych interpretacji, w szczególności w zakresie archaicznego pojęcia choroby psychicznej, która nie została właściwie zdefiniowana. Może to prowadzić do znacznych rozbieżności w zakresie opiniowania oraz orzekania, co niewątpliwie jest zjawiskiem wysoce niepożądanym, a wręcz szkodliwym z perspektywy systemowej.

Jako trzeci w tym panelu zabrał głos prof. dr hab. inż. Zbigniew Luty (Kierownik Katedry Rachunkowości Finansowej i Kontroli Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu), który przedstawił referat pt. „Rola biegłego w ekspertyzach wirtualnych informacji sprawozdawczych”. Z referatu wynikało, że informacje wirtualne wywołują zmiany stanów finansowych określonych pozycji sprawozdania finansowego, ale nie są realizowane pieniężnie. Kreowane są zapisy w księgach rachunkowych, mające odbicie w sprawozdaniach finansowych, które z ekonomicznego punktu widzenia są niewłaściwe. To może prowadzić do dylematu co ma wyższą rangę: treść ekonomiczna czy zgodność z istniejącym prawem, szczególnie w przypadku tzw. baniek kryzysowych. Tematyka tego referatu była bardzo specjalistyczna, a język którym posługiwał się Prelegent dość hermetyczny, jednak dzięki żywej, popartej odniesieniami do praktyki, formie wystąpienia, jego odbiór był bardzo pozytywny. Prelegent uzmysłowił uczestnikom konferencji, że tytułowe zagadnienie to nie fantastyka naukowa, lecz element otaczającej nas rzeczywistości, jak choćby dokonywanie rozliczeń przy pomocy tzw. kryptowalut.

Ostatni referat w tym panelu pt. „Dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w zakresie wyceny nieruchomości. Granice oceny przydatności dowodowej opinii o wartości nieruchomości przez pryzmat podejść i metod wyceny” przedstawiła Monika Drobyszewska (doktorantka na WPAiE we Wrocławiu). Przedmiotem referatu były takie zagadnienia jak: czynności rzeczoznawcy majątkowego jako biegłego z zakresu szacowania nieruchomości, status prawny opinii o wartości nieruchomości sporządzonej przez rzeczoznawcę majątkowego, termin ważności operatu szacunkowego a klauzula aktualizacyjna, kwalifikowana ocena operatu szacunkowego w trybie art. 157 ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami². Prelegentka przedstawiła także „Stanowisko Rady Krajowej Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych w sprawie granic weryfikacji przydatności dowodowej operatów szacunkowych oraz wykładni pojęcia wiedzy specjalnej rzeczoznawcy majątkowego”, zwłaszcza w kontekście zasady swobodnej oceny dowodów.

Dowód z opinii biegłego z perspektywy sądu

Trzecia część konferencji rozpoczęła się od referatu prof. dr hab. Jerzego Skorupki (SSA we Wrocławiu) pt. „Opinia prywatna według noweli KPK z 27.9.2013 r.” W referacie wskazano, że po 1.7.2015 r. tzw. opinia prywatna może być wprowadzona do procesu karnego jako dokument prywatny na podstawie art. 393 § 3 KPK. Sposobem przeprowadzenia dowodu z takiego dokumentu jest jego odczytanie. Jak każdy inny dowód będzie on podlegał swobodnej ocenie organu procesowego. Dokument taki nie będzie stanowił opinii w rozumieniu art. 193 KPK. W ocenie prelegenta, w razie rozbieżności pomiędzy tzw. opinią prywatną a „opinią urzędową”, organ procesowy obowiązany będzie powołać biegłego albo biegłych, bądź zasięgnąć opinii instytucji naukowej lub specjalistycznej.