Wyższa Rada Sądownictwa

 W dniu 23.1.2011 r. weszła w życie zmiana ustawy dotycząca francuskiego odpowiednika Krajowej Rady Sądownictwa – Wyższej Rady Sądownictwa (Conseil Superieur de la Magistrature).

Organ ten zajmuje się przede wszystkim nominacjami sędziowskimi i prokuratorskimi, stojąc na straży niezawisłości sędziowskiej.

Najpoważniejszą zmianę stanowi wprowadzenie możliwości wystąpienia przez podsądnych do Wyższej Rady Sądownictwa zbezpośrednią skargą dyscyplinarną przeciwko sędziemu (prokuratorowi), który miał się dopuścić przewinienia dyscyplinarnego w postępowaniu dotyczącym wnoszącego skargę.

Aby skutecznie wnieść skargę należy spełnić następujące warunki:

• skarżący musi wykazać związek jego osoby z daną procedurą;
• sędzia (prokurator) nie może dalej orzekać w przedmiotowej sprawie;
• skarga musi zostać przedłożona w terminie roku od daty prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie.

Wymaga podkreślenia, że skarga nie jest nową drogą odwoławczą od orzeczenia w sprawie i nie prowadzi do zakwestionowania rozstrzygnięć sądowych.

Skargę kieruje się bezpośrednio do Wyższej Rady Sądownictwa. W ramach wstępnego badania, przewodniczący komisji orzekającej odrzuca skargę oczywiście niezasadną lub obarczoną brakami formalnymi.

Jeśli skarga nie podlega odrzuceniu, komisja przystępuje do jej właściwego badania. W skład komisji wchodzą 4 osoby wybrane spośród wydziału sądowego albo prokuratorskiego Wyższej Rady Sądownictwa.

Komisja, w ramach badania skargi:

• informuje o przyjęciu skargi do rozpoznania sędziego (prokuratora) zainteresowanego w sprawie;
• zwraca się do prezesa właściwego sądu o przedstawienie swoich uwag do skargi, a także podanie potrzebnych komisji informacji;
• może wysłuchać sędziego (prokuratora), a także skarżącego;
• wydaje decyzję.

Komisja, uznając skargę za nieuzasadnioną, podejmuje niezaskarżalną decyzję o jej oddaleniu. Jeśli komisja uznaje, że okoliczności sprawy dają podstawy do przyjęcia odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego (prokuratora), następuje przekazanie sprawy do komisji dyscyplinarnej. Rozstrzygnięcie jest podawane do wiadomości zainteresowanemu sędziemu (prokuratorowi), prezesowi właściwego sądu oraz ministrowi sprawiedliwości.

Najbliższe miesiące pokażą, czy nowa droga kontroli działalności wymiaru sprawiedliwości stanie się popularnym i skutecznym sposobem oddziaływania obywateli na władzę sądowniczą. Organizacje sędziowskie zwracają przy tym uwagę na potrzebę ochrony interesu sędziów, którzy mogą być w ten sposób zmuszeni do ponoszenia kosztów pomocy prawnej związanych z uczestnictwem wtego typu postępowaniach wszczynanych na podstawie indywidualnych wniosków.

W ramach ostatniej reformy zwraca się także uwagę na fakt, że Prezydent Republiki przestanie przewodniczyć Wyższej Radzie Sądownictwa, co ma dać wyraz niezależności sądownictwa wobec władzy wykonawczej. Miejsce to przejmuje pierwszy prezes Sądu Kasacyjnego i Prokurator Generalny Sądu Kasacyjnego. Dodatkowo, Rada funkcjonalnie nie będzie już złożona z większości sędziów i prokuratorów, ale także z osób spoza korporacji sędziowskiej, wskazanych przez prezydenta oraz władzę ustawodawczą.

Nie ustaje przy tym intensywna krytyka związana z brakiem niezawisłości prokuratorów, wzmocniona stanowiskiem ETPCz o niespełnianiu przez prokuraturę francuską kryterium niezawisłości sędziowskiej. Ich wybór nie jest bowiem uzależniony od opinii Wyższej Rady Sądownictwa, która swoje veto może przedstawić wyłącznie nominacjom sędziowskim.

W odczuciu szeroko rozumianego środowiska osób zajmujących się zawodowo wymiarem sprawiedliwości, także sytuacja budżetowa i organizacyjna tej sfery aktywności państwa została w dramatyczny sposób zaniedbana.

Konflikt z władzą wykonawczą zaognił się w styczniu i w lutym 2011 r., po krytycznych wypowiedziach prezydenta Francji o funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości, jako tło sprawy Leatiti Perrois, zamordowanej przez recydywistę podlegającego kontroli penitencjarnej. Pomimo rozmów z Ministerstwem Sprawiedliwości, organizacje zawodowe pracowników wymiaru sprawiedliwości, wobec braku porozumienia, kontynuują protesty, czego ostatnim wyrazem jest wyzwanie na ogólnonarodową manifestację w Paryżu w dniu 29.3.2011 r.

Emil Szczepanik – autor jest sędzią Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie, członkiem Zespołu Współpracy Międzynarodowej Stowarzyszenia.