Czy mamy jeszcze w Polsce sądy?

Dnia 1.1.2013 r. weszło w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Jarosława Gowina, znoszące 79 sądów rejonowych¹. Rozporządzenie to uchyliło poprzednie rozporządzenie², stanowiące podstawę istnienia większości sądów.

Pierwszym po II wojnie światowej aktem prawnym regulującym istnienie sądów powszechnych było rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 27.11.1950 r. o dostosowaniu sądów powszechnych do nowych przepisów ustrojowych i o zniesieniu sądów zbędnych³. Przekształciło ono przedwojenne sądy apelacyjne w sądy wojewódzkie, a sądy grodzkie – w sądy powiatowe lub ich wydziały zamiejscowe, utworzyło nowe sądy, a wszystkie sądy niewymienione expressis verbis w treści rozporządzenia zniosło. Rozporządzenie to zostało tylko raz zmienione w 1974 r.

Następnie wydawane były kolejno:

• rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 31.5.1975 r. w sprawie utworzenia sądów wojewódzkich i sądów rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości⁴, zmieniane pięciokrotnie w latach 1975–1979;
• rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 26.6.1980 r. w sprawie utworzenia sądów wojewódzkich i sądów rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości⁵, zmieniane dziewięciokrotnie w latach 1981–1985;
• rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 28.12.1985 r. w sprawie utworzenia sądów wojewódzkich i sądów rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości⁶, zmieniane dziesięciokrotnie w latach 1987–1990;
• rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 8.9.1992 r. w sprawie utworzenia sądów wojewódzkich i sądów rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości⁷, zmieniane siedmiokrotnie w latach 1993–1997.

Każde z tych rozporządzeń tworzyło na nowo wszystkie sądy wojewódzkie i rejonowe i każde z nich uchylało poprzednie rozporządzenie tworzące sądy. Żadne z nich nie zawierało stwierdzenia, że sądy istniejące wcześniej stają się sądami wskazanymi w nowym rozporządzeniu.

Wydane zostały także rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 13.8.1990 r. w sprawie utworzenia sądów apelacyjnych w Warszawie, Białymstoku, Gdańsku, Lublinie, Łodzi, Poznaniu i Rzeszowie oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości⁸ oraz z 3.9.1990 r. w sprawie utworzenia sądów apelacyjnych w Katowicach, Krakowie i Wrocławiu oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości⁹. Tworzyły one sądy apelacyjne, nie ingerując w funkcjonowanie sądów wojewódzkich i rejonowych.

W wyniku uchwalenia ustawy z 18.12.1998 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych¹⁰, wszystkie wcześniejsze rozporządzenia tworzące sądy powszechne utraciły moc. Po uchwaleniu tej ustawy wydane zostały kolejno:

• rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 30.12.1998 r. w sprawie utworzenia sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości¹¹, zmieniane siedmiokrotnie w latach 1999–2001;
• rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 18.5.2001 r. w sprawie utworzenia sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości¹², zmienione raz w 2001 r.

Obydwa te rozporządzenia również tworzyły od nowa wszystkie sądy apelacyjne, wojewódzkie i rejonowe i żadne z nich nie zawierało stwierdzenia, że sądy istniejące wcześniej stają się sądami wskazanymi w nowym rozporządzeniu.