Determinanty wyboru rozpraw zdalnych
Podsumowanie
Podczas analiz e-usług publicznych w wymiarze sprawiedliwości, należy uwzględnić istotę jego sprawowania, tj. oparcia rozstrzygnięcia sądowego o wiarygodne dowody. Dowód z wysłuchania świadka czy uczestnika postępowania musi budzić zaufanie sądu. Rozprawy zdalne nie zawsze temu służą. Rozprawy zdalne są obarczone licznymi ograniczeniami technicznymi i organizacyjnymi, w związku z powyższym nie zawsze są rozwiązaniem, które odpowiada istocie sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Istnieje szereg argumentów przemawiających za rozprawami zdalnymi z obszaru argumentów utylitarnych (np. szybkość, rozproszenie terytorialne). Jednak to aspekty merytoryczne, wiarygodność postępowania oraz zaufanie interesariuszy do wymiaru sprawiedliwości musi być podstawowym kryterium oceny wyboru czy rozprawa powinna być zdalnie czy stacjonarnie.
Zaprezentowana propozycja uwzględnia usystematyzowanie 19 czynników w 5 poniższych podobszarów:
| I. Przedmiot rozprawy | 1. Charakter sprawy 2. Prognoza dotycząca emocji 3. Cel rozprawy |
| II. Aspekty techniczne | 4. Sprzęt i aplikacje sądowe 5. Sprzęt uczestnika postępowania 6. Przepustowość łącza internetowego po stronie sądu 7. Przepustowość łącza internetowego po stronie uczestnika postępowania 8. Warunki akustyczne w sali rozpraw |
| III. Charakterystyka uczestników postępowania | 9. Przewidywalność zachowań uczestników postępowania 10. Orientacja uczestników postępowania na efektywność proceduralną 11. Występowanie uczestnika pozbawionego wolności 12. Stosunek uczestników postępowania do rozpraw zdalnych 13. Reprezentacja stron przez profesjonalnego pełnomocnika 14. Rozproszenie terytorialne uczestników postępowania od sądu i od siebie 15. Zainteresowanie mediów lub publiczności |
| IV. Kompetencje | 16. Kompetencje sądu oraz pracowników administracyjnych 17. Kompetencje uczestników postępowania |
| V. Sąd | 18. Obciążenie referatu danego sędziego 19. Nagrywanie rozpraw |
Podziękowania
Autor składa podziękowania sędziom z Zespołu ds. Prawa Cywilnego SSP IUSTITIA: Annie Begier oraz Maciejowi Plaskaczowi za możliwość skonsultowania listy determinantów rozpraw zdalnych i jej doprecyzowania.
Determinants for choosing a remote trial
There are a series of arguments in favour of remote hearings from the area of utilitarian arguments (e.g. speed, territorial dispersion). However, it is the substantive issues, the credibility of the proceedings and the trust of the stakeholders in the justice system that must be the primary criteria for assessing whether a hearing should be remote or stationary.
The article presents 19 decision determinants structured in 5 sub-areas, i.e. according to the subject matter of the case, technical aspects, characteristics of the litigants, competence and specificity of the court.
Key words: remote hearing, e-court, e-justice
* Doktorant w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, ekspert zewnętrzny pro bono Zespołu ds. Prawa Cywilnego Stowarzyszenia Sędziów Polskich IUSTITIA, ORCID: 0000-0001-6587-4372.
1 E. Bild, A. Redman, E.J. Newman, B.R. Muir, D. Tait, N. Schwarz, Sound and credibility in the virtual court: low audio quality leads to less favorable evaluations of witnesses and lower weighting of evidence, Law and Human Behavior 2021, vol. 45, No. 5, s. 481.
2 D. Tran, Is witness credibility on virtual courtroom procedures impaired or enhanced for adults or children?, Southern California Interdisciplinary Law Journal, 2023, vol. 32:491, s. 512.
3 A. O’Rourke, B. Bowler, N. Hewett, S. Hussain-Kazmi, R. Khan, J. Willey i in., Access to justice during the COVID-19 pandemic in the UK, Policy Clinic, Open Justice Centre, Open University Law School, Student Law Office, Northumbria University, School of Law, Londyn 2022, s. 23.
4 K.L.W. Norton, Accessing justice in hybrid courts: addressing the needs of low-income litigants in blended in-person and virtual proceedings, Georgetown Journal on Poverty Law and Policy, vol. XXX, Nr 3, Wiosna 2023, s. 544.
5 V.D. Quintanilla, K. Hugenberg, R. Hutchings, N. Yel, Accessing justice with Zoom: experiences and outcomes in online civil courts, Equity Accelerator, Indiana University Bloomington 2023, s. 48–49.
6 S.A. Bandes, N. Feigenson, Empathy and remote legal proceedings, Southwestern Law Review 2021, Nr 51, s. 37–39.
7 M.C. DeRegis, „Can you hear me now?”: The implications of virtual proceedings on criminal defendants’ constitutional rights, Maryland Law Review Online 2022, Nr 81:1, s. 105–106.
8 D. Peplow, J. Phillips, Remote parole oral hearings: more efficient, but at what cost?, Criminology & Criminal Justice 2023, Nr 81:1, s. 15–17.
9 A. Roth, The fallacy of „live” confrontation: a surprising lesson from virtual courts, University of Illinois Law Review 2023, Nr 5, s. 1672–1673.
10 J.V. Noonan, P.T. Stanton, Remote hearings: let’s not forget the cost of what’s lost, The Loyola University Chicago Law Journal 2022, Nr 54:1, s. 12.
11 M. Rossner, D. Tait, Virtual technology and the changing rituals of courtroom justice, Chicago–Kent Law Review 2023, vol. 98, Nr 1, s. 276–277.