Projekt ustawy – Prawo o ustroju Prokuratury Rzeczypospolitej Polskiej autorstwa Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia – nowe otwarcie dla nowoczesnej prokuratury
Draft Law on Public Prosecution Service of the Republic of Poland by Association of Prosecutors Lex Super Omnia
– a new opening for a modern Public Prosecution Service
The article contains a description of the draft law on Public Prosecution Service of the Republic of Poland prepared by Association of Prosecutors Lex Super Omnia. The authors present the key principles on which the project is based, namely independence, transparency and public control, the principle of a direct responsibility of prosecutors, and the principle of direct participation of prosecutors in the activity of the Public Prosecution Service through professional self-government. The authors explain how these principles have been incorporated into the draft law.
Key words: Public Prosecution Service, Independence of prosecutors, Association of Prosecutors Lex Super Omnia, rule of law
* Autor jest prokuratorem byłej Prokuratury Generalnej, obecnie prokuratorem w Prokuraturze Okręgowej Warszawa-Praga w Warszawie, członkiem Zarządu Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia pierwszej i drugiej kadencji. Uczestniczył w pracach zespołu opracowującego Projekt ustawy – Prawo o ustroju Prokuratury Rzeczypospolitej Polskiej.
** Autor jest prokuratorem Prokuratury Regionalnej w Gdańsku, członkiem Zarządu Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia pierwszej i drugiej kadencji. Uczestniczył w pracach zespołu opracowującego Projekt ustawy – Prawo o ustroju Prokuratury Rzeczypospolitej Polskiej.
1 Ustawa z 20.6.1985 r. o prokuraturze (pierwotnie o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej).
2 Ustawa z 28.1.2016 r. – Prawo o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1247).
3 Jeżeli uwzględnić 11 wyodrębnionych organizacyjnie Wydziałów Zamiejscowych Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Krajowej.
4 Budżet powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w 2021 r. wyniósł 3 160 345, 00 zł, co stanowiło wzrost w porównaniu z rokiem 2015 o ponad 62%, czyli o kwotę 1 213 884, 00 zł (por. Informacja o wynikach kontroli Najwyższej Izby Kontroli nr ewid. 97/2022/P/22/001/KPB – Wykonanie budżetu państwa w 2021 r. w części 88 – Powszechne jednostki organizacyjne prokuratury).
5 Na podstawie sprawozdań statystycznych Pk-P1K publikowanych przez Prokuraturę Krajową ustalono, że liczba spraw wpisanych do rejestru Dsn obejmującego różne formy nadzoru wzrosła w latach 2015–2022 o 429–497%.
6 Dane na podstawie opracowania „Wyzwania i sukcesy. Prokuratura 2019”, Warszawa 2019 oraz European judicial systems CEPEJ Evaluation report – 2020.
7 Wzrost liczby spraw długotrwałych na podstawie sprawozdań statystycznych Pk-P1K publikowanych przez Prokuraturę Krajową wyniósł w latach 2015–2022 w poszczególnych kategoriach od 118% do 511%.
8 Właściwie Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo – organ doradczy Rady Europy, w którego skład wchodzą niezależni eksperci prawa konstytucyjnego i międzynarodowego, sędziowie sądów najwyższych i trybunałów konstytucyjnych państw członkowskich, członkowie parlamentów narodowych oraz urzędnicy służby cywilnej.
9 W przypadku Hiszpanii i Francji uwzględniono także sędziów śledczych.
10 Wyjątek w tym zakresie przewidują m.in. przepisy ustawy – Kodeks karny skarbowy.
11 Nie bez znaczenia dla wprowadzonych zmian był wybór w 2018 r. przez zgromadzenia prokuratorów w prokuraturach regionalnych w Białymstoku, Gdańsku i Warszawie, jako członków Rady Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym, przedstawicieli Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia.
12 Mając na uwadze pojawiające się w przeszłości przypadki długotrwałego nierealizowania przez Prezydenta jego obowiązków ustawowych, m.in. odmowy powoływania sędziów przedstawionych mu przez Krajową Radę Sądownictwa, projekt ustawy zakreśla Prezydentowi termin dwóch miesięcy (odpowiednio przed upływem kadencji dotychczasowego Prokuratora Generalnego albo w ciągu dwóch miesięcy od jej wygaśnięcia) na powołanie Prokuratora Generalnego. Po upływie tego terminu Prokuratora Generalnego powołuje Senat.
13 Kandydatem może być prokurator w stanie czynnym, z co najmniej 20-letnim nieprzerwanym stażem na stanowisku prokuratora w stanie czynnym, który w ciągu 10 lat przed zgłoszeniem kandydatury do objęcia stanowiska Prokuratora Generalnego nie wykonywał innego zawodu.
14 Wytyczne, zarządzenia i polecenia mogą być wydawane przez Prokuratora Generalnego wobec wszystkich prokuratorów. Prokurator Okręgowy i Prokurator Rejonowy mogą wydawać zarządzenia i polecenia jedynie wobec podległych im prokuratorów. Prokuratorowi, który uzna, iż polecono mu podjęcie bezprawnego lub nieetycznego zachowania, przysługuje prawo odwołania do Naczelnej Rady Prokuratury.
15 Informację tę Prokurator Generalny przedkłada także Senatowi.
16 Idea rozgraniczenia kompetencji poszczególnych organów procesu karnego przyświecała już twórcom Kodeksu postepowania karnego z 1997 r., jednak z przyczyn organizacyjnych, leżących także po stronie prokuratury, nie została w praktyce wprowadzona w życie.