Rodzina zastępcza jako reprezentant małoletniego pokrzywdzonego w postępowaniu karnym
Problem pogłębia się jednak w przypadku, gdy zachodzi konieczność wyrażenia oświadczeń proceduralnych np. wniosku o ściganie. Nie można bowiem wykluczyć takiego stanu rzeczy, w którym rodzice biologiczni sprzeciwią się i nie wyrażą takiego żądania, z kolei rodzice zastępczy będą przejawiać inne zapatrywania na tę kwestię. Zdaniem niektórych pierwszeństwo, w sytuacji zaistnienia konfliktu co do realizacji praw pokrzywdzonego pomiędzy jego przedstawicielem ustawowym a faktycznym opiekunem, należy się rodzicom21. Pogląd choć dosyć odważny posiada pewnego rodzaju aksjologiczne uzasadnienie. Skoro bowiem przepisy KRO mimo umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej, jako formy ograniczenia władzy rodzicielskiej, nie pozbawiają rodziców atrybutów reprezentacji, to sam art. 51 § 2 KPK, określający dodatkowe podmioty uprawnione do wykonywania praw dziecka, takiego ograniczenia nie mogą wprowadzać. Innymi słowy, dodatkowe kompetencje rodziny zastępczej nie mogą skutkować szerszymi wyłączeniami w sferze władzy rodzicielskiej. Powyższa argumentacja może okazać się przydatna w sytuacji, gdyby organy postępowania karnego chciały odmówić dopuszczenia do udziału w czynnościach procesowych rodzinie zastępczej.
Nie da się wyeliminować z rzeczywistości takich sytuacji, gdy zaangażowanie obu podmiotów, prezentujących sprzeczne w imieniu dziecka stanowiska, będzie na tak wysokim poziomie, iż utrudni prowadzenie sprawy. Wówczas wydaje się być zasadne wystąpienie do sądu rodzinnego z wnioskiem o zainicjowanie postępowania z urzędu w przedmiocie wydania zarządzeń opiekuńczych, które powinno wyłonić ostatecznie reprezentanta dziecka w postępowaniu karnym.
Podsumowanie
Reasumując powyższe rozważania należy wskazać, iż bezsprzecznie ujawniono wystarczające podstawy faktyczne i prawne do tego, aby przypisać rodzicom zastępczym prawo realizowania uprawnień małoletniego pokrzywdzonego. Wiele publikacji jak dotąd całkowicie pomijało ten aspekt lub nie dość precyzyjnie wyrażało się w płaszczyźnie samej pieczy zastępczej. Stąd też mogły do tej pory rodzić się wątpliwości interpretacyjne związane z tym, czy rodzice zastępczy mogą brać czynny udział w procesie karnym. Wyrażona w niniejszej publikacji argumentacja powinna rozwiać wszelkie tego typu wątpliwości, nie pozostawiając złudzeń, że rodzina zastępcza jest podmiotem wymienionym w art. 51 § 2 KPK i stąd też czerpie legitymację do działania w imieniu małoletniego pokrzywdzonego, nad którym sprawuje stałą pieczę.
Foster family as a representative of a minor victim in criminal proceedings
The situation whereby a parent’s representation is excluded when the other of legal representatives becomes a party to criminal proceedings, usually as a suspect, has been already frequently discussed in the doctrine. However, the factual and legal situation of a child is frequently more complex, especially when it has been “torn out” from the family environment. It happens, for instance, when family court orders the minor to be placed under alternative care. From the point of view of criminal law this situation is not neutral. It may be difficult to determine who is entitled to represent the child victim. The article presents the situations and examples that law enforcement authorities may encounter in the case of a child in foster care, not only in the context of criminal offences committed by the minor’s parents. To ensure adequate representation for the minor victim is one of the fundamental duties of the authorities conducting criminal proceedings. As they may affect the verdict, any procedural shortcomings in this respect may in turn lead to overturning the end decisions and resumption of the case.
Key words: minor, criminal proceedings, family, foster care, representation