Sędzio, cóżeś uczynił?
Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów w Stanach Zjednoczonych w XXI w.¹

Celem powyższych przykładów jest zwrócenie uwagi na to, że Kodeks pozwala na dużą elastyczność w rozwiązywaniu nadarzających się problemów. Wielorodność zdarzających się w życiu prywatnym i zawodowym sędziów sytuacji, jest tak duża, że elastyczność w reagowaniu na nie jest absolutnie niezbędna.

Istotnym problemem, z którym Komisja musi się zmierzyć jest rosnąca liczba skarg na sędziów pochodząca od niezadowolonych stron. Powoduje to znaczne obciążenie pracą pracowników Komisji, ale co istotne jedynie niewielka część skarg wymaga przeprowadzenia wysłuchania przed pełnym składem Komisji lub skutkuje koniecznością występowania z wnioskami do Sądu Najwyższego.

Z drugiej strony, zdarza się również, że sędziowie, mając świadomość uprawnień Komisji, prewencyjnie sygnalizują potencjalny problem. Oczywiście wymaga to od sędziego dobrej praktycznej znajomości Kodeksu i zakotwiczenia w etyce. Przypadki takie często zdarzają się, gdy przyjaciel lub znajomy prosi o określonego rodzaju przysługę. Skrajnym przykładem jest sytuacja, gdy przyjaciel, który został uznany za winnego popełnienia przestępstwa⁶ i oczekiwał na skazanie, poprosił przyjaciela (który nie orzekał w tej sprawie) o napisanie listu do sędziego orzekającego w jego sprawie, w którym przyjaciel podkreśliłby jego uprzednie zasługi i zalety. Będąc prawnikiem, ów przyjaciel powinien był mieć lepszą wiedzę z zakresu etyki. Sędzia, do którego się zwrócił, skontaktował się z Komisją i zapytał, czy napisanie listu jest dopuszczalne. Oczywiście spodziewał się jaką otrzyma odpowiedź, ale uznał, że Komisja powinna zostać o tym poinformowana na wypadek późniejszej skargi. Komisja odpowiedziała „nie”. To był koniec problemu i przyjaźni, ale z całą pewnością ustrzegło to sędziego od kłopotów.

Na szczeblu federalnym w sądach Stanów Zjednoczonych funkcjonuje Kodeks Postępowania dla Sędziów Stanów Zjednoczonych przyjęty w 1973 r. Pod względem treści jest zbliżony do Kodeksu przyjętego w stanie Teksas. Skargi na sędziego federalnego składane są na piśmie do biura sądu nadrzędnego, właściwego miejscowo w stosunku do sędziego, którego dotyczy skarga. Inicjuje to postępowanie kończące się odrzuceniem skargi lub przesłaniem do okręgowej rady sądowniczej do jej rozpoznania i sformułowania wniosków.

W Stanach Zjednoczonych istnieje 51 systemów sądowniczych i tak samo istnieje 51 sposobów rozwiązania zagadnienia odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów. Mimo to, jak opisano, jest pewna swoboda w doborze środków adekwatnych do konkretnego naruszenia Kodeksu. To, co ma kluczowe znaczenie dla właściwego funkcjonowania tego elementu systemu sądownictwa Stanów Zjednoczonych to fakt, że sądownictwo stanowi niezależną władzę, równą władzy wykonawczej i ustawodawczej. Ta niezależność przenosi się na mechanizmy, które mają na celu pomóc sędziom „uniknąć niewłaściwego zachowania się lub stronniczości” przy rozpoznawaniu trafiających do sądu spraw. W ten sposób sądownictwo jest dodatkowo uniezależnione od bieżących ruchów i zmian na scenie politycznej. Oczywiście niektóre decyzje mogą mieć znaczące implikacje polityczne, ale niezależność systemu sądowniczego pozwala na podjęcie tych decyzji w atmosferze nacechowanej neutralnością i obiektywizmem. Utrzymanie tego klimatu przez sędziego ma zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania sądownictwa, ponieważ „nie jakieś, lecz fundamentalne znaczenie ma to, by sprawiedliwość była nie tylko wymierzana, lecz uczyniona w sposób oczywisty i niebudzący wątpliwości”⁷. Jeśli tak się nie dzieje, to tym, kto ponosi za to odpowiedzialność, jest sędzia.

Judge, what have ye done? Disciplinary responsibility of judges in the United States in the 21st century

Regulations shaping the system of disciplinary responsibility of judges in individual countries significantly differ from one another; in the United States such diverse regulations are present in each state. However, a common feature of the best functioning systems of disciplinary responsibility is their independence from the executive authority, which is guaranteed by the Constitution or statutory regulations. According to these regulations, members of the judiciary, judges, participate, though not only them, in the supervision of their peers.

Key words: disciplinary responsibility of judges, American judicature, Anglo-American system

* Autor jest sędzią XXIV Dystryktu Sądowego stanu Teksas w stanie spoczynku, Honorowym Profesorem Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

¹ Tłumaczyli: Tomasz Posłuszny i Agnieszka Wojnarowicz-Posłuszna.

² „Nieodłączna władza została przyrównana do imperium władzy o wewnętrznej sile, która wymaga powściągliwości, dyskrecji i wielkiej ostrożności; w związku z tym sankcje wydane na podstawie nieodłącznych uprawnień sądu są dopuszczalne tylko w zakresie niezbędnym do odstraszania, łagodzenia i przeciwdziałania nadużyciu złej wiary w procesie sądowym”. Sprawa Brewer vs. Lennox Hearth Products, LLC, — S.W.3d —, 63 Tex. Sup. Ct. J. (24.4.2020 r.) Nr 18-0426.

³ Chociaż autor nie zgadza się z Sądem Najwyższym, to na marginesie zauważa, że pan Brewer kilkakrotnie występował w prowadzonych przez niego sprawach. Prezentowana argumentacja zawsze była na najwyższym poziomie, i nigdy nie odniósł wrażenia, aby Brewer wprowadzał sąd w błąd, czy też nie dosyć gorliwie reprezentował swoich klientów.

⁴ Teksański kodeks postępowania sądowego stanowi próbkę tego, co zawierają takie kodeksy. Nie ma na celu obejmować zawartości kodów wszystkich stanów, ale jest to regulacja typowa. Pełny tekst Kodeksu w języku angielskim zob. https://scjc.texas.gov/media/46779/code-of-judicial-conduct.pdf

⁵ Odpowiednik Prezesa Sądu (przypis tłum.).

⁶ W USA w sprawach karnych bardzo często zdarza się, że rozprawa karna ma dwa etapy. W pierwszym (często z udziałem ławy przysięgłych) rozstrzyga się kwestię winy. Podczas drugiej rozprawy, która może mieć miejsce nawet kilka czy kilkanaście miesięcy po zakończeniu pierwszej, rozstrzyga się kwestię wymiaru kary (przypis tłum.).

⁷ Lord C.J. Hewart, R vs. Sussex Justices, ex parte McCarthy ([1924] 1 KB 256, [1923] All ER Rep 233).